AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRL

E) daha ucuz qiymət səbəbinə görə bir malların o birilərini bazardan çıxarılması.
49.
Sendvic-men (sandwich man), insan-reklam kim adlanır?
A)əmtəəilə tanışdıq məqsıdilə alıcılara əmtəənin nümunələrini, kiçik qablarını palamaqla satışın stimullaşdırılması.

PROFESSOR TOFİQ QULİYEV VƏFAT ETDİ

Azərbaycanın elm ictimaiyyətinə ağır itki üz verib. “AzPolitika.info”nun məlumatına görə, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin- UNEC-in “Əməyin iqtisadiyyatı və təşkili” kafedrasının müdiri, Azərbaycanın Əməkdar Elm Xadimi, “Şöhrət” ordeni mükafatı ilə təltif edilmiş, “Qızıl qələm” mükafatçısı, iqtisad elmləri doktoru, professor Tofiq Əvəz oğlu Quliyev 84 yaşında vəfat edib. Mərhum professor sabah dəfn olunacaq. Onunla vida mərasimi də sabah “Təzə Pir” məscidində olacaq.

Professor Quliyev Tofiq Əvəz oğlu 1935-ci ildə Ağdam rayonunda anadan olub. 1953-cü ildə Ağdam rayonu Xındırıstan orta məktəbi bitirib, həmin ili K.Marks adına Azərbaycan Dövlət Xalq Təsərrüfatı İnstitutuna daxil olub. 1957-ci ildə həmin institutu Sənayenin iqtisadiyyatı ixtisası üzrə fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 1957-ci ildə Azərbaycan Dövlət Sənaye Layihə İnstitutunda mühəndis-iqtisadçı, 1958-ci ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində Sənaye-təmir idarəsində baş iqtisadçı, 1964-cü ildə Azərbaycan SSRİ ali və orta ixtisas Təhsil Komitəsi ali məktəblər idarəsinin baş inspektoru, 1965-ci ildə S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetində baş müəllim və dosent, sonrakı illərdə Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunda dosent, professor, kafedra müdiri (1970-ci ildən) vəzifələrində çalışıb.Xalq Təsərrüfatı İnstitutu Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinəçevrildidən sonra da eyni vəzifəni tutub.

1960-1963-cü illərdə Plexanov adına Moskva Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun “Əməyin iqtisadiyyatı” kafedrasının əyani aspirantı olan T. Quliyev Azərbaycanda ən gənc elmlər doktoru elmi dərəcəsini alan alimlərimizdəndir. O, 1963-cü ildə orada namizədlik dissertasiyasını, 1968-ci ildə- 33 yaşında doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib .

1992-ci ildə Əməkdar Elm Xadimi adına layir görülüb. “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilib. Ali Attestasiya Komissiyasının iqtisadiyyat üzrə ekspert şurasının üzvü kimi fəaliyyət göstərib. 1990-1998-ci illərdə Beynəlxalq iqtisadçılar ittifaqının rəyasət heyətinin üzvü olub. 2010-cu ildə “Qızıl qələm” mükafatına layiq görülüb.

Qeyd edək ki, professor Tofiq Quliyev dünya elmi ictimaiyyəti tərəfindən yaxşı tanınan azsaylı alimlərimizdən biridir. Bu da təsadüfi deyil. Məsələ ondadır ki, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin professoru T.Ə. Quliyev dünyada əmək sahəsində ən güclü mütəxəssislərdən biri hesab olunur .

Professor Tofiq Quliyev 500-dən artıq elmi-metodiki əsərin, monoqrafiyanın, məqalənin müəllifidir. Onun Moskvanın ən nüfuzlu nəşriyyatlarında dərc edilən bu kitabları və monoqrafiyaları dünyanın məşhur kitabxanalarının rəflərini bəzəməkdədir. Dünyanın 30-dan çox ölkəsində, o cümlədən nüfuzlu Harvard Universitetinin kitabxanasında 5 kitabı oxuculara təqdim edilmişdir. Bu kitabların bəziləri dünyanın müxtəlif ölkələrinin dillərinə tərcümə edilmişdir.

Professorun hələ 1967-ci ildə Moskvanın “Mısl” nəşriyyatında nəşr olyunan və geniş müzakirələrə səbəb olan mənafelər probleminə həsr edilən monoqrafiyası bu gün də dünyanın müxtəlif ölkələrində elm adamları tərəfindən maraqla oxunan, istinad edilən kitab olaraq qalır. Eləcə də 1974-cü ildə həmin nəşriyyatda nəşr olunan əməyin reduksiyası probleminə həsr edilən monoqrafiyası bu sahədə tədqiqat aparan alimlərin ən çox müraciət etdiyi kitablardan biridir(Şəkillər aşağıda verilib-red.). Bunu Harvard Universitetinin kitabxanasınnın “İqtisadiyyat” bölməsinin direktoru Kristin Conson da bildirmişdir.

O, Azərbaycandan olan professor Kazım Əzimovla görüşündə qeyd etmişdir ki, Tofiq Quliyevin kitabları ən çox oxunan, sitat gətirilən mənbələr sırasına daxildir. Yuxarıda adları qeyd olunan kitablardan birinə 93, digərinə isə 97 istinad qeydə alınmışdır. Bundan əlavə, kitabxananın “Xəbərlər” bülletenində və elektron versiyada həmin kitabların ingilis dilində mükəmməl annotasiyası verilmişdir.

Qeyd edək ki, professor Tofiq Quliyevin yalnız sovet hakimiyyəti dövrü nəşr olunan əsərləri deyil, müstəqillik illərində yazdığı kitablar, monoqrafiyalar və elmi məqalələr də keçmiş ittifaq və dünya elmi ictimaiyyəti tərəfindən yüksək dəyərləndirilib. Təsadüfi deyil ki, onun bir çox əsərləri bu gün də Moskvanın nüfuzlu nəşrləri tərəfindən cap edilir, xarici ölkələrin kitabxanalarında, elmi mərkəzlərində öyrənilir.

Mərhum professorun Bakıda və Moskvada elm ictimaiyyəti tərəfindən yüksək dəyərləndirilən çoxlu sayda kitabları nəşr olunub. O, bir sıra dərslik, monoqrafiya və kitabçanın, 500-ə qədər elmi-metodiki əsərin, monoqrafiyanın, məqalənin müəllifidir. T. Ə. Quliyevin “Əməyin iqtisadiyyatı”, “Əməyin elmi təşkili”, “İdarəetmənin əsasları”, “Əməyin sosiologiyası”, “Menecmentin əsasları”, “İnsan resurslarının idarə edilməsi” kimi dərslikləri, “Tənzimlənən bazar iqtisadiyyatı” “İnflyasiyanın anatomiyası”, “İqtisadi məntiq”, “Liberalizmin böhranı”, İqtisadi sistemlərin sabitliyi və etibarlılığı” adlı fundamental monoqrafiyaları yalnız Azərbaycanda deyil, bir çox xarici ölkələrdə alim və tələbələrin stolüstü kitabına çevrilmişdir. Bu kitabların bir hissəsi xarici ölkələrdə yenidən cap edilmişdir.

Belə ki, professor Tofiq Quliyevin rus dilində nəşr olunmuş “Tənzimlənən bazar iqtisadiyyatı” kitabı 2000-ci ildə Budapeştdə keçirilən beynəlxalq konfransda internetə daxil edilmişdir.

Həmin kitab 2001-ci ildə Moskvanın “Mısl” nəşriyyatı tərəfindən yenidən çap olunub. Harvard Universitetinin kitabxanasına da daxil olunan bu kitab tez-tez müraciət oilunan əsərlər sırasındadır.
Bu kitaba görə, pofessor T. Ə. Quliyev Çin Xalq Respublikasının Dövlət kitabxanasının və bu ölkənin Azərbaycandakı səfirliyinin fəxri fərmanına layiq görülmüşdür. Fəxri fərman T.Quliyevə kitabda yeni elmi ideyalarla çıxış etməsinə və Çin Xalq Respublikasının Dövlət kitabxanasını zənginləşdirdiyinə görə təqdim edilmişdir.

Bundan əlavə, 2013-cü idə Moskvanın nüfuzlu “Ekonomika” nəşriyyatında Azərbaycan aliminin “İqtisadi məntiq”, 2014-cü ildə isə “Liberalizmin böhranı” adlı fundamental tədqiqatlarının nəticələri monoqrafiyalar şəklində rus dilində çap edilərək yayılıb.

Bu kitabların hamısı beynəlxalq elmi ictimaiyyət tərəfindən də yüksək dəyərləndirilib.

Qeyd edək ki, professor Tofiq Quliyev iqtisadiyyat sahəsi üzrə dünyada tanınmış alimlərimizdən biri olsa da, onun yaradıcılığı çoxcəhətli və geniş diapazonlu olub.

Belə ki, hələ tələbəlik illərində silsilə elmi məqalələrlə yanaşı, hekayə və şeirlər də yazıb çap etdirən mərhum professor Tofiq Quliyev bədii-publisistik fəaliyyətilə də tanınıb. “Tofiq Fərid” imzası ilə şeirlər yazan professorun “Türkün türküsü”, “Dünyanı dəyişə bilsəydim”, “Mən kiməm?” (rus dilində), “Haqqın səsi”, “Qəzəllər”, “Satirik şeirlər”, “Yumoristik və satirik hekayələr” kitabları geniş maraqla qarşılanr. Bu kitablar haqqında maraqlı yazılar və mülahizələr söylənilmişdir.

Xalq şairi Nəriman Həsənzadə iqtisadçı alimin bədii- estetik düşüncələrini belə dəyərləndirir: ” Tofiq Quliyevin şeirlərində etikalılıq prinsipi, insanların mənəvi kamilliyinə doğru təkmilləşməsinin tərbiyəvi meylləri, onların kreativliyi, harmoniya, insanların sivil davranışları dominantlıq təşkil edir.

O, ədəbiyyatda, o cümlədən poeziyada etik və estetik halların bir-birinə qarşı qoyulmasını, estetikanın fetişləşdirilməsini, bayağılaşdırılmasını, mütləqləşdirilməsini qeyri-normal bir hal hesab edir.”

Filologiya elmləri doktoru , professor Maarifə Haciyeva isə qeyd etmişdir ki, professor Tofiq Quliyevin iqtisadi təfəkkürü ilə bədii təxəyyülü arasında dərin bir vəhdət vardır: ” Onun bədii mövzuları müasirliklə bərabər, klassik qaynaqlarla da səsləşir. Şeirlərindəki yaşantı onun həyatının bir parçası, özünün taleyi, mənəviyyatının tərkib hissəsi, məfkurə sahibi olan alimin xəlqilik manifesti, iqtisadi-fəlsəfi düşüncələrinin bədii məhsulu kimi əks-səda yaradır. Dərin vətəndaşlıq yanğısından qaynaqlanan “Kimsəsiz oldun, Qarabağ”, “Qarabağ marşı”, “Qarabağı qaytaraq” kimi şeirlər müasirlərimizin ağrı- acılarını, ümid və inamlarını ifadə edir.Tofiq müəllimin “Qəribə-qəribə işlər”, “Alçala-alçala ucalanlar”, “Lovğa insan”, “Qüsurunu bilə-bilə” kimi satirik şeirlərində isə içi xüdbinlər, başqalarında eyib axtaran bədxahlar incə yumorun hədəfinə çevrilir.
Alimin bədii aləminin məhsulu olan “Muğamlarda axtar məni”, “Yaxşılıq”, “Həya”, “Ölmək asan, yaşamaq çətin”, “Xatirələrlə tək qalmışam”, “Dostluğa zəhər qatmazlar”, “Taleyinə məni də yaz”, “Razı qalmıram özümdən” kimi şeirlər adlarından da göründüyü kimi, mənəvi- əxlaqi problemlərin estetik tədqiqi kimi qavranılır. Tofiq müəllimin milli-mənəvi dəyərlərimizə dərin bağlılığı ilə diqqəti cəlb edən şeirləri də az deyil.”

Professor Tofiq Quliyev estetik məsələlərə də tədqiqatlar həsr etmişdir. Onun “Ədəbiyyatda realizm və modernizm problemləri”, “Musiqili incəsənət və böhran” monoqrafiyaları ədəbi- mədəni mühitin ciddi marağına səbəb olmuşdur. Professorun bu sahədəki əsərləri də yalnlız Azərbaycanda deyil, ölkə sərhədlərindən kənarda da oxunur. Bir çox ölkələrin kitabxanalarında bu kitablara da rast gəlmək mümkündür. Onun “Ədəbiyyat və incəsənət haqqında fəlsəfi düşüncələr. Şeir və məqalələr” adlı kitabı Tehranda böyük tirajla dərc edilib.

Ümumiyyətlə, İranda professorun bir çox əsərləri Azərbaycan dilində ərəb əlifbası ilə nəşr olunub. Bu əsərlər vətəninə və millətinə hədsiz bağlı bir insan kimi tanınan professorun İrandakı soydaşlarımıza bir töhvəsi də sayıla bilər. Professor Tofiq Quliyevin 2015-ci ildə Tehranda “Seçilmiş əsərləri: şeirlər-hekayələr-qəzəllər” adlı kitabı nəşr olunub. Eyni zamanda Tehranda “Xudafərin” yurnalını nəşriyyatı tərəfindən professor Tofiq Quliyevin fars və Azərbaycan dilində hekayələri nəşr olunub. Həmçinin Tehranda Tofiq Quliyevin “Yetim uşaq” adlı hekayələr kitabı cap olunub. İranda professorun bir çox əsərləri Azərbaycan dilində ərəb əlifbası ilə nəşr olunub. Bu əsərlər vətəninə və millətinə hədsiz bağlı bir insan kimi tanınan professorun İrandakı soydaşlarımıza bir töhvəsi də sayıla bilər.

Professor Tofiq Quliyevin əsərləri eyni zamanda Türkiyədə də böyük tirajla nəşr edilib. Onun İstanbulda “Babasız Çocuq” adlı kiçik hekayələr toplusu və “Vatan aşqı” adlı şeirlər toplusu nəşr olunub.

Sonda onu da vurğulayaq ki, uzun illər Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Əməyin iqtisadiyyatı və sosiologiyası” kafedrasına rəhbərlik edən, bu sahədə böyük bir məktəb yaradan professor Tofiq Quliyev bu sətirlərin müəllifi də daxil olmaqla onlarla şəxsin alim kimi yetişməsində müstəsna rol oynayıb.

Elmi rəhbəri olduğu şəxslərə sözün həqiqi mənasında atalıq qayğısı göstərən professor Tofiq Quliyev Azərbaycan elminin inkişafı, uğurları üçün bir insanın edə biləcəıyi hər şeyi edib. H əyatının son gününə qədər elmi fəaliyyətinə ara verməyib, yaradıcılıqla məşğul olub, yeni elmi əsərlər üzərində işləyib.

Professor Tofiq Quliyev böyük alim olmaqla yanaşı, həm də vətənpərvər, yüksək mənəvi dəyərlərə malik bir ziyalı idi. Hər zaman Azərbaycan dövlətinin və xalqının problemləri ilə yaşayırdı. Xüsusən Qarabağ problemi, torpaqlarımızın işğal altıında qalması mərhum professorun ən ağrılı yeri idi. Eyni zamanda Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərinin qorunmasının milli təhlükəsızlik qədər önəmli olduğunu vurgulayırdı.

O, “AzPolitika.info”ya son müsahibələrində də bu məsələlərə toxunmuş, ziyalılarımızı milli problemlərimizin qabardılmasında, mənəvi dəyərlərimizin qorunmasında fəal olmağa çağırımışdı. Bu baxımdan Professor Tofiq Quliyevin vəfatı yalnız elm ictimaiyyəti üçün deyil, bütövlükdə Azərbaycan cəmiyyətii üçün böyük itkidir.

AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRL

hazırlanması, bu strategiyanın firmaların missiyası ilə üzvü şəkildə əlaqələndirilməsi.

Burada firma və şirkətlərinstrateji potensialının gücləndirilməsi və zəiflədilməsi

meyllərinə, amillərinə də diqqətyetirilməlidir,hər cür neqativ kənarlaşma hallarının

aradan qaldırılmasına, fırmaların fəaliyyətinin hərtərəfli sağlamlaşdırılmasına

(sanasiyasına) cəhd edilməlidir.

Antiböhranlı idarəetmə strategiyası, böyük analitik və layihə işləri tələb edən

strateji proqramın qəbul olunmasını nəzərdə tutur.

Strategiyanın hazırlanmasında xarici və daxili mühitin təhlili təşkilatın

fəaliyyəti, istehsal amillər təşkili üçün ümdə əhəmiyyətə malik olanları seçilməsi,

toplanması və izlənməsi üzrə məlumatları, hər bir amilə görə real vəziyyətinin

qiymətləndirilməsi əsasında təşkilatın böhranlı vəziyyətinin yaranması əlamətləri

araşdırılır. Şirkətin vəziyyətinin kompleks, dəqiq, vaxtında diaqnostikası – antiböhranlı

idarəetmə strategiyasının hazırlanmasında ilk mərhələdir.

Böhranın s əbəblərinin araşdırmaq məqsədilə xarici amillərin təhlili. Xarici

mühitin analizinin keçirilməsi vaxtı alınmış informasiya böyük həcmdə yalnız

qarışıqlığa gətirib çıxara bilər. Xarici mühit haqqında kifayət qədər geniş məlumat alıb,

ssenarilərin yaradılması yolu ilə onu ümumiləşdirmək olar.

Ssenarilər – bu onun realistik təsviridir, hansı ki, tendensiyalar gələcəkdə bu və

ya digər sahədə görünə bilər. Adətən bir neçəssenari yaradılır, sonra müəssisənin bu və

ya digər antiböhran strategiyası yoxlanılır.

Böhran v əziyyətində olan müəssisə vəziyyətinin təhlili. Nə qədər müəssisənin

indiki vəziyyəti daha zəif olsada, xüsusən dəqiq tənqidi təhlili onun strategiyasındahiss

Müəssisənin strategiyasını təhlil edərkən, menecerlər üçün aşağıdakı beş

məqamlar diqqəti cəmləşdirməliyik.

Cari strategiyanın səmərəliliyi. Əvvəlcə rəqiblərin arasında müəssisənin

yerini müəyyən etməyə çalışmaq lazımdır, sonra rəqabətin bazar ölçüsüsərhədləri və

istehlakçılar qrupları, müəssisəyə yönələn istehsal sahəsində funksional

strategiyalarının təməli olan marketinq, maliyyələr, kadrlar təhlil edilməlidir.

Güc və zəiflik, imkanlar və müəssisənin təhlükələri.Şirkətin strateji

vəziyyətinin qiymətləndirilməsinin ən rahat üsulu – SWOT-analizdir. Güc – bu, nədə

müəssisə müvəffəqiyyət qazandığını bildirir. O iş təcrübəsi, resurslar, nailiyyətlər və s.

bacarıqlarla nəticələnə bilər. Zəiflik – bu ünsürlərin şirkətin fəaliyyətində əhəmiyyətli

yoxluqdur, şirkətin zəifliyi yəni, başqalar ilə müqayisədə bu prosesə müvəffəq olmur

Qiymətlərin və müəssisənin xərclərinin rəqabətə davamlılığı.Məlumdur

ki, müəssisənin xərcləri qiymətlərlə və rəqiblərin xərcləriylə əlaqələndirilir.Bu halda

xərclərin strateji təhlilini edək.Bu təhlil “dəyərlərzənciri”vasitəsilə həyata keçirilir

İnsan resurslarının idarə edilməsi

İstehsal Məhsulun hərəkəti

Əsas fəaliyyət növləri

Cədvəl 1. Dəyərlər Zənciri.

“Dəyərlər zənciri” malın və ya xidmətin dəyərinin yaradılmasının prosesini əks

etdirir, o cümlədən fəaliyyətin və gəlirin müxtəlif növlərini özünə daxil edir.

Müəssisənin rəqabət mövqeyinin möhkəmliyinin qiymətləndirilməsi.

Müəssisənin mövqeyinin möhkəmliyi əsas rəqiblərlə münasibətdə belə mühüm

texnoloji imkanları, maliyyə vəziyyəti, malın keyfiyyəti əmtəə mərhələnin müddətiüzrə

Şirkətin ümumi strateji planını reallaşdırmaq üçün idarəçi bir sıra strateji

qərarları qəbul etməlidir. Bu qərarlar aşağıdakı ümumi kateqoriyalar üzrə təsnif edilə

stehsalat prosesinin seçimi. Yığım konveyeri,əməyin ixtisaslaşması,istehsal

gücü üzrə qərarlar.

Texnologiya. Liderlik və ya başqaların təcrübəsindən istifadə, maddi-texniki

ehtiyatlar üzrə qərarlar.

İstehsal sahəsində strateji qərarlar adətən resursların uzunmüddətli bağlanmasını

nəzərdə tutur.Taktik qərarlar qısamüddətlidir və strateji qərarların icrasının təminatı

üçün xidmət edir. Başlanğıcda 1900-cü ildə olmuşdur ki, Henri Ford “Ti” modelinin

standartlaşdırılmış yüngül avtomobillərinin istehsalı üçün ixtisaslaşdırılmış əmək

bölgüsüylə quraşdırma konveyerinin hazırlaması haqqında strateji qərarı qəbul

etdi.Ford, əlbəttə, vaxtında avtomobillərin ən effektiv istehsalçısı idi. İstehsalda xərclər

düşməyə davam edirdi. Ancaq Ford mühitin dəyişən şəraitinə öz şirkətinin

strategiyasını uyğunlaşdırmayıb ciddi səhvi buraxdı.İstehlakçılar bir rəngdə buraxılmış

tək modeldə və komplektasiyanın variantlarının məhdudlaşdırılmış miqdarıyla məyus

olmağa başladılar.Hətta o zaman Ford dəyişikliklər ehtiyacını gördü ki, yenidən təşkil

etməni keçirmək çox çətin oldu, çünki, daha əvvəl qəbul edilmiş əsas istehsal qərarları

modellərin dəyişməsində onun elastikliyini güclü məhdudlaşdırdı.Həmin an“Ti”

modelinin quraşdırılması üzrə konveyeri dayandırdı və əvvəlki kimi dünyada ən

effektiv avtomobill hazırlayan şirkət olaraq qaldı. Amma alıcıların ehtiyaclarının təmin

olunmasının və ya məmnunluq strategiyasında o qədər effektiv olmadı.

Strateji plan geniş tədqiqatlarla və faktiki məlumatlarla əsaslandırılmalıdır. Bu

gün dünyada biznes müəssisələri səmərəli rəqabət və digər amillər sahələri barədə

məlumatların toplanması və təhlili ilə daim məşğul olmalıdır

Qərarların qəbul olunmasının üsulları aşağıdakı istiqamətlərdə göstərmək olar:

Гончаров В. И. Менеджмент: Учебное пособие. – Мн.: Мисанта, 2003. Səh 275.

Strateji idarəetmə:

reaktiv idarə etmə– məlum (idarə edilən) strategiya;

proaktiv – fokuslanmış və ya diversifikasiya edilmiş strategiya.

Operativ idarəetmə:

proaktiv – qərarların irəliləyişi, hansılar ki, siz düzgün hesab

reaktiv – qərarların hazırlaması altında fokus istehlakçıların

tələbləri çərçivəsindəseçilmiş texnologiya üzrə ixtisaslaşmasına

Strategiya müəssisədə və onun xarici mühitində əsas baza proseslərini nəzərə

alır. Strategiya aşağıdakı mərhələləriəhatə edir:

1) Məqsədlər sistemi — ümumtəşkilat xüsusiyyətlərini əks etdirən missiyadır;

2) Resursların bölgüsünün prioritetləri (aparıcı prinsipləri);

3) İdarəetmə hərəkətlərinin təsirlərinin həyata keçirilməsinin qaydaları;

4) Xarici mühitin əsas amillərinin inkişafı haqqında fərziyyə;

5) Rəqiblərin fəaliyyəti haqqında təsəvvür;

6) Daxili və xarici məhdudiyyətlər;

7) Hərəkətlərin (təsirlərin) kursu (məzənnəsi);

8) hərəkətlərin proqramı;

10) vəziyyət strategiyaları;

11) maliyyə planı.

Strateji əhəmiyyətli qərarların qəbul edilməsi haqqında bir şirkətin strukturuna

nəzər salaq. ABŞ-da ən böyük avtomobil istehsalçısı General Motors Corp sayılır

kreditorlarına 27 milyard doll həcmdə borc öhdəliklərinin mübadiləsinə razılaşmağı

təklif edir. Əks təqdirdə şirkət müflisliyi elan edəcək.Bəyanata əsasən, GM kreditlərin

hər payını (hissəsini) konversiya etməyi təklif edir, ekvivalent 1000 dollara faizləri

nəzərə alaraq şirkətin 225 səhmi təklif edilir. Belə əməliyyatın müvəffəqiyyətli

tamamlanması GM-ı istiqraz vərəqələrinin sahiblərindən, ABŞ Maliyyə Nazirliyivə

başqa kreditorlar qarşısında borc öhdəliklərinin ümumi həcmini 44 milyard

dollardaazaltmağa icazə verəcək.Bu halda mübadilə nəticəsində istiqraz vərəqələrinin

sahibləri 10% şirkəti alacaqlar.GM-da hesab edirlər ki, bu strategiya şirkətə buraxılan

məhsulların keyfiyyətin yaxşılaşmasına, fokuslanmağa icazə verəcək və modellərin

daha yüksək rəqabətə davamlılığını təmin edəcəkdir.GM rəhbərliyinin fikrincə, belə

ölçülər şirkətə onun riskini azaltmağa kömək edəcək, əks halda gəlirin potensial kəskin

düşməsi müflisliyə gətirib çıxaracaq.Əgər şirkət kreditorlardan yetərli miqdarında

mübadilə əməliyyatına razılıqları almayacaqsa, GM müflislik haqqında bəyanatı

(ərizəni) vermək niyyətində olacaqdır.General Motors həmçinin 2010-cu ilin sonuna

“Pontiac” markasının aradan qaldırılmasını nəzərdə tutan şirkətin yenidən

strukturlaşdırmasının yeni planını elan etdi. Yenidən strukturlaşdırma çərçivəsində

həmçinin 2010-cu ildə 21 min saathesabı işçi azaltmaq və 47 zavoddan 13-nü

bağlamışdır.Qeyd edək ki, avtokonsern ABŞ-da dörd əsas markada fokuslanmaq

niyyətindədir – Chevrolet, Cadillac, Buick və GMC.2010-cu ildəavtomobillərin

modellərinin miqdarı34 olmuşdur ki, bu da 2008-ci illə müqayisədə 29% daha az

olmuşdur. Həmin il şirkət tərəfindən müştərilərə 48 model seçimi təklif

edilmişdi.Şirkətin zavodları satışın çoxalmasından bir sıra perspektivsiz markaların

bağlanmasından sonra gəlirliliyə qayıtmağı hesablamışdır. Əgər bu plan baş

tutmasaydı şirkət bağlanmaq təhlükəsi ilə üzləşəcəkdi.

Menecmentin əsasları

B) Müxtəlif sorğu anketləri doldurmaqdan , həzz almaq xəstəliyidir.

C) sorğu anketlərə cavab vermək qorxusu ilə , müşəidə olunan xəstəlikdir.

D) ticarət avtomatlar vasitəsilə əmtəə , xidmətlərin satış üsulu.

E) Reklam əsasında yox, malın və təcrübənin bir distribüterdən o birisinə çatdırmaq əsasında qurulmuş marketinq.
42.
Praım taym (prime time) nəyə deyilir?
A) gün ərzində dinləyicilərin ən çox cəlb olunan vaxtı.

B) elektron , kommersiya mühidə

C) satıcıları , vasitəçiləri stimmullaşdırma vasitəsilə əmtəənin irəliləmə planı

D) istehlakçıları maraqlandırma vasitəsilə , əmtəənin irəliləmə planı

E) yeni əmtəənin ilkin mərhələsində yüksək qiymət strategiası. Satışın az həcmilə , yüksək gəlirlə fərqlənir.
43.
Virtual bazar (marketspace) nəyə deyilir?
A) gün ərzində ,dinləyicilərin ən çox cəlb olunan vaxtı.

B) elektron kommersiya mühidə

C) satıcıları , vasitəçiləri stimmullaşdırma vasitəsilə əmtəənin irəliləmə planı

D) istehlakçıları maraqlandırma vasitəsilə , əmtəənin irəliləmə planı

E) yeni əmtəənin ilkin mərhələsində yüksək qiymət strategiası. Satışın az həcmilə , yüksək gəlirlə fərqlənir.
44.
«itələmə» strategiyası (push strategy) nəyə deyilir?
A) gün ərzində , dinləyicilərin ən çox cəlb olunan vaxtı.

B) satıcıları və vasitəçiləri stimmullaşdırma vasitəsilə əmtəənin irəliləmə planı

D) istehlakçıları maraqlandırma vasitəsilə , əmtəənin irəliləmə planı

E) yeni əmtəənin ilkin mərhələsində yüksək qiymət strategiası. Satışın az həcmilə , yüksək gəlirlə fərqlənir.
45.
MİSAL- 3710 ədəd X malı istehsal edilib. İdxal 145 ədəd – İxrac 58 ədəddir. İlin əvvəlinə ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 263 ədəddir. İlin sonuna ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 434 ədəddir. İllik bazarın həcmini hesablayın

A) 434	B) 3768
C) 3710	D) 145

E) 3968
46.
«dartma» strategiyası (pull strategy) nəyə deyilir?
A) elektron , kommersiya mühidə

B) satıcıları , vasitəçiləri stimmullaşdırma vasitəsilə əmtəənin irəliləmə planı

C) gün ərzində , dinləyicilərin ən çox cəlb olunan vaxtı

D) istehlakçıları maraqlandırma vasitəsilə əmtəənin irəliləmə planı

E) yeni əmtəənin ilkin mərhələsində yüksək qiymət strategiası. Satışın az həcmilə , yüksək gəlirlə fərqlənir.
47.
«qaymağ yığma» strategiyası (skimming) nəyə deyilir?
A) yeni əmtəənin ilkin mərhələsində yüksək qiymət strategiası. Satışın az həcmilə , yüksək gəlirlə fərqlənir.

B) gün ərzində dinləyicilərin ən çox cəlb olunan vaxtı.

C) elektron kommersiya mühidə

D) satıcıları və vasitəçiləri stimmullaşdırma vasitəsilə əmtəənin irəliləmə planı

E) istehlakçıları maraqlandırma vasitəsilə əmtəənin irəliləmə planı
48.
Səmplinq (sampling) nəyə deyilir?
A) əmtəəilə tanışdıq məqsıdilə alıcılara əmtəənin nümunələrini, kiçik qablarını palamaqla satışın stimullaşdırılması.

B) reklam şitlərinin sunəsində kürəyində və əlində gəzdirən adam.

C) müəyyən sosial qrupun nümunəsi simvolu olan əmtəələr.

D) müxtəlif sahələrdən mütəxəssisləri cəlb etmək vasitəsilə kefiyyət tədqiqatı.

E) daha ucuz qiymət səbəbinə görə bir malların o birilərini bazardan çıxarılması.
49.
Sendvic-men (sandwich man), insan-reklam kim adlanır?
A)əmtəəilə tanışdıq məqsıdilə alıcılara əmtəənin nümunələrini, kiçik qablarını palamaqla satışın stimullaşdırılması.

B) reklam şitlərinin sunəsində, kürəyində və əlində gəzdirən adam

C) müəyyən sosial qrupun nümunəsi simvolu olan əmtəələr.

D) müxtəlif sahələrdən mütəxəssisləri cəlb etmək vasitəsilə kefiyyət tədqiqatı.

E) daha ucuz qiymət səbəbinə görə bir malların o birilərini bazardan çıxarılması.
50.
MİSAL- 3700 ədəd X malı istehsal edilib. İdxal 150 ədəd – İxrac 60 ədəddir. İlin əvvəlinə ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 260 ədəddir. İlin sonuna ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 430 ədəddir. İllik bazarın həcmini hesablayın

A) 430	B) 3760
C) 3700	D) 150

E) 3960

51.
Status simvolu (status symbols) nəyə deyilir?

A) müəyyən sosial qrupun nümunəsi simvolu olan əmtəələr.

B) əmtəəilə tanışdıq məqsıdilə alıcılara əmtəənin nümunələrini, kiçik qablarını palamaqla satışın stimullaşdırılması.

C) reklam şitlərinin sunəsində, kürəyində və əlində gəzdirən adam.

D) müxtəlif sahələrdən , mütəxəssisləri cəlb etmək vasitəsilə kefiyyət tədqiqatı.

E) daha ucuz qiymət səbəbinə görə , bir malların o birilərini bazardan çıxarılması.
52.
Sinektika (sinektika) nəyə deyilir?
A) müəyyən sosial qrupun nümunəsi , simvolu olan əmtəələr.

B) əmtəəilə tanışdıq məqsıdilə alıcılara əmtəənin nümunələrini, kiçik qablarını palamaqla satışın stimullaşdırılması.

C) reklam şitlərinin sunəsində, kürəyində və əlində gəzdirən adam.

D) müxtəlif sahələrdən mütəxəssisləri cəlb etmək vasitəsilə kefiyyət tədqiqatı.

E) daha ucuz qiymət səbəbinə görə , bir malların o birilərini bazardan çıxarılması.
53.
Əvəzləmə effekti (substitution effect) nəyə deyilir?
A) müxtəlif sahələrdən , mütəxəssisləri cəlb etmək vasitəsilə kefiyyət tədqiqatı.

B) əmtəəilə tanışdıq məqsıd ilə alıcılara , əmtəənin nümunələrini, kiçik qablarını palamaqla satışın stimullaşdırılması.

C) reklam şitlərinin sunəsində, kürəyində və əlində gəzdirən adam.

D) müəyyən sosial qrupun nümunəsi , simvolu olan əmtəələr.

E) daha ucuz qiymət səbəbinə görə bir malların o birilərini bazardan çıxarılması.
54.
Qənaət effekti (frugality effect) nəyə deyilir?
A) gəlirin artımı nəticəsundə qənaətin arması və istehlakın azalması effekti.

B) reklam şitlərinin sunəsində, kürəyində və əlində gəzdirən adam.

C) müəyyən sosial qrupun nümunəsi simvolu olan əmtəələr.

D) müxtəlif sahələrdən mütəxəssisləri cəlb etmək vasitəsilə kefiyyət tədqiqatı.

E) daha ucuz qiymət səbəbinə görə bir malların o birilərini bazardan çıxarılması.
55.
MİSAL- 3690 ədəd X malı istehsal edilib. İdxal 155 ədəd – İxrac 62 ədəddir. İlin əvvəlinə ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 257 ədəddir. İlin sonuna ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 426 ədəddir. İllik bazarın həcmini hesablayın

A) 426	B) 3752
C) 3690	D) 155

E) 3952

56.
Etiyacları və tələbatları ödəməyə və diqqətin cəlb edilməsi, alınması, istifadəsi yaxud istehlak edilməsi üçün təklif olunan hər bir şey nəyə deyilir?

A) Qadjet	B) Ərzaq
C) Əmdəə	D) Ehtiyac

E) Tələbə
57.
Şirkətlərin bazarda ən uğurlu biznes aparma üsulları təhlil edən strateji marketinq üsulu nejə adlanır?

A) Audimetr	B) Blokbaster
C) Bençmarkinq	D) Autosoring

E) Banner şəbəkəsi
58.
Əmtəənin qeyri adi satışına nail olan reklam kampaniyası necə adlanır?

A) Audimetr	B) Bençmarkinq
C) Blokbaşter	D) Autosoring

E) Banner şəbəkəsi
59.
Neçə fayız stehlakçı bazarın neçə fayızını əhatə edir? (Pareto qanunu)

60.
MİSAL- 3680 ədəd X malı istehsal edilib. İdxal 160 ədəd – İxrac 64 ədəddir. İlin əvvəlinə ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 254 ədəddir. İlin sonuna ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 422 ədəddir. İllik bazarın həcmini hesablayın

A) 3944	B) 3744
C) 3680	D) 160

E) 422
61.
Televizora birləşən və kanalların köçürmələrini qeyd edən cihaznecə adlanır?

A) Bençmarkinq	B) Blokbaster
C) Audimətr	D) Autosoring

E) Banner şəbəkəsi
62.
Biznesin bəzi qeyri vacib fəaliyyətlərini subpodyadçı olan xüsusiyyətləşdirilmiş təşkilattara tapşırmaq üsulu necə adlanır?

A) Audimetr	B) Blokbaster
C) Autosorimg	D) Bençmarkinq

E) Banner şəbəkəsi
63.
İnternetin müxtəlif resurslarında bannerlərin mübadiləsnin təşkili necə adlanır?

A) Audimetr	B) Blokbaster
C) Banner şəbəkesi	D) Autosoring

E) Bençmarkinq
64.
İstehlakçının yaddaşında brendin konkret insanla əlagələndirilmə üsulu necə adlanır?

A) Bilbord	B) «Bazarın lideri» strategiyası
C) Personlaşdirilmiş Brend	E) Brend

E) Çətir brendi
65.
MİSAL- 3670 ədəd X malı istehsal edilib. İdxal 165 ədəd – İxrac 66 ədəddir. İlin əvvəlinə ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 251 ədəddir. İlin sonuna ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 418 ədəddir. İllik bazarın həcmini hesablayın

A) 3936	B) 3736
C) 3670	D) 165

E) 418
66.
Əsas seqmenti öz əlində saxlamaq niyyətində olan bazarın əsas hissəsini əldə edən şirkətin planı necə adlanır?

A) «Bazarın lideri» strateguyası	B) Personlaşdirilmiş Brend
C) Bilbord	E) Brend

E) Çətir brendi
67.
Reklam vasitəsi – panellərdə elanların yerləşdirilməsi necə adlanır?

A) Personlaşdirilmiş Brend	B) «Bazarın lideri» strategiyası
C) Bilbort	D) Brend

E) Çətir brendi
68.
Ticarət nişanı, ticarət markası – istenilən marketinq obyekti haqqında məlumat kompleksi necə adlanır?

A) Bilbord	B) «Bazarın lideri» strategiyası
C) Brend	D) Personlaşdirilmiş Brend

E) Çətir brendi
69.
Bir brend vasitəsilə əmtəələrin qrupunu əhatə etmək taktiki yanaşma istehlakçının yaddaşında brendin konkret insanla əlagələndirilmə üsulu necə adlanır?

A) Bilbord	B) «Bazarın lideri» strategiyası
C) Çətir brenti Brend	D) Brend

E) Personlaşdirilmiş
70.
MİSAL- 3660 ədəd X malı istehsal edilib. İdxal 170 ədəd – İxrac 68 ədəddir. İlin əvvəlinə ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 248 ədəddir. İlin sonuna ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 414 ədəddir. İllik bazarın həcmini hesablayın

A) 3728	B) 3928
C) 3660	D) 170

E) 414
71.
Brendi alış-satış qeyri maddi obyekt kimi təsəvvür yanaşması necə adlanır?

A) Brend Kapital şekilində (Brand equity)	B) Dempinq
C) Diversifikasiya	D) Dekompozisiya

E) İmij

A) Divərsifikasiya	B) Brend Kapital şəkilində (Brand equity)
C) Dempinq	D) Dekompozisiya

E) İmij
73.
Biznesin inkişafı və gəlirin təmin etmək məqsədilə malları çox aşağı qiymətlə satılması necə adlanır?

A) Divərsifikasiya	B) Dempinq
C) Dekompozisiya	D) Brend Kapital şəkilində (Brand equity)

E) İmij
74.
Əmtəənin hər atributu istehlakçının məhsul haqqında ümumi mövqeyinıə əsasən təyin edilmə yanaşması necə adlanır?
A) Dəkompozisiya B) Dempinq

C) Brend Kapital şəkilində (Brand equity) D) Diversifikasiya

E) İmij
75.
MİSAL- 3650 ədəd X malı istehsal edilib. İdxal 175 ədəd – İxrac 70 ədəddir. İlin əvvəlinə ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 245 ədəddir. İlin sonuna ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 410 ədəddir. İllik bazarın həcmini hesablayın

A) 410	B) 3720
C) 3650	D) 175

E) 3920

76
Nəyinsə yaxud kiminsə emosional təsuratı necə adlanır? Kütləvi şuurda formalaşır və stereotip kimi qəbul olunur.

A) Dempinq B) Brend Kapital şəkilində (Brand equity)

C) İməj D) Diversifikasiya

E)Dekompozisiya
77.
Şirkətin qeyri-maddi aktivlərin qiymətləndirilməsi (məsələn hörməti, texniki kompetentliyi, iş əlaqələri, marketinq üsulları, istehlakçıların loyallığı və s.) necə adlanır?

A) Kvestomaniya	B) Şəbəkə marketinqi
C) Qudvil	D) Kvestofobiya

E) Vendinq
78.
Reklam əsasında yox, malın və təcrübənin bir distribüterdən o birisinə çatdırmaq əsasında qurulmuş marketinq necə adlanır?

A) Şəbəkə marketinki	B) Qudvil
C) Kvestomaniya	D) Kvestofobiya

E) Vendinq
79.
Müxtəlif sorğu anketləri doldurmaqdan həzz almaq xəstəliyi necə adlanır?

A) Şəbəkə marketinqi	B) Kvəstomaniya
C) Qudvil	D) Kvestofobiya

E) Vendinq
80.
MİSAL- 3640 ədəd X malı istehsal edilib. İdxal 180 ədəd – İxrac 72 ədəddir. İlin əvvəlinə ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 242 ədəddir. İlin sonuna ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 406 ədəddir. İllik bazarın həcmini hesablayın

A) 406	B) 3712
C) 3640	D) 180

E) 3912
81.
Sorğu anketlərə cavab vermək qorxusu ilə müşəidə olunan xəstəlik necə adlanır?

A) Kvestomaniya	B) Şəbəkə marketinqi
C) Kvəstofobiya	D) Qudvil

E) Vendinq
82.
Ticarət avtomatlar vasitəsilə əmtəə və xidmətlərin satış üsulu necə adlanır?

A) Kvestomaniya	B) Şəbəkə marketinqi
C) Vəndinq	D) Kvestofobiya

E) Qudvil
83.
Müxtəlif müddətlərdə respondentlər qrupundan məlumat yığması necə adlanır?

A) Panəl	B) Praym taym
C) Vuirtual bazar	D) İrəliləmə strategiyası

E) Dartma strategiyası
84.
Gün ərzində dinləyicilərin ən çox cəlb olunan vaxtı necə adlanır?

A) Vuirtual bazar	B) Panel
C) Praym tayim	D) İrəliləmə strategiyası

E) Dartma strategiyası
85.
MİSAL- 3630 ədəd X malı istehsal edilib. İdxal 185 ədəd – İxrac 74 ədəddir. İlin əvvəlinə ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 239 ədəddir. İlin sonuna ticarət təşkilatlarının anbarlarında qalıqlar 402 ədəddir. İllik bazarın həcmini hesablayın

A) 402	B) 3704
C) 3630	E) 185

D) 3904
86.
Elektron kommersiya mühidə nə deyilir?

A) Praym taym	B) Panel
C) Vuirtual bazar	D) İrəliləmə strategiyası

E) Dartma strategiyası
87.
Satıcıları və vasitəçiləri stimmullaşdırma vasitəsilə əmtəənin irəliləmə planı necə adlanır?

A) İrəliləmə strotegiyası	B) Panel
C) Praym taym	D) Vuirtual bazar