Midi kontrollerdən necə istifadə edə bilərəm

Kağız üzərindəki istənilən informasiyanın oxunub, kompyuterə daxil edilməsini təmin edir. Skaner fotoşəkil, rəsm, əl yazması, qəzet, jurnal, kitab və s. surətlərinin kompyuterdə təkrar istifadə edilməsinə imkan verir. Ən geniş yayılmış iki tip skaner mövcuddur: əl ilə işləyən (hand-held) və stolüstü (desktop). Əl ilə işləyən skaner yığcam qurğu olub, kifayət qədər çevikdir və bir yerdən başqa yerə aparmaq nöqteyi-nəzərindən yararlıdır. Təsviri daxil etmək üçün skaneri təsvirin üzərində sürüşdürmək lazımdır. Skanerin mətni əhatə etdiyi eni 4 dyüm (10 sm) olur, uzunluğu isə proqram təminatı ilə məhdudlaşır. Stolüstü skanerlərə çox vaxt səhifəlik, planşet və ya avtoskaner deyilir. Bu skaner vasitəsilə 8,5 x 11 və ya 8,5 x 14 dyüm ölçülü təsvirləri kompyuterə daxil etmək mümkündür. Skanerin aktiv imkanları 1 dyümə düşən nöqtələrin sayı ilə (dpi – dot per inch) təyin olunur. Bir qayda olaraq, təsvir obrazları kompyuterdə qrafiki fayl şəklində – TIFF (Tagged Image File Format) və ya PCX formatında saxlanılır.

Fərdi kompyuterin daxili qurğuları

Mağazada kompyuter alan zaman sistem blokunun əsas xarakteristikaları ilə təqdim olunan prays-vərəqə vasitəsilə tanış olmaq olar. Adətən onun tərkibində belə bir informasiya yazılır:

Intel Pentium 4 CPU 2,8/512 DDR (PC3200)/80Gb/GeForceFX 128/Combo

Bu informasiya yazıları sistem blokunun konfiqurasiyasını təsvir edir.

Intel Pentium 4 CPU 2,8 – takt tezliyi 2,8 GiqaHers (GHz) olan Intel Pentium 4 prosessorunu göstərir;

512 DDR (PC3200) – buraxma qabiliyyəti 3200 Mbit/san, tutumu 512 Mbayt olan DDR SDRAM tipli əməli yaddaşı göstərir;

80Gb – tutumu 80Gbayt olan sərt diski (vinçesteri) göstərir;

GeForceFX 128 – yaddaşının həcmi 128 Mbayt olan GeForceFX mikrosxem toplusuna əsaslanan videoplatanı göstərir;

Combo – CD-ROM və DVD disklərini oxumaq üçün disk qurğusunu göstərir, burada CD‑R və CD-RW disklərinə yazmaq da mümkün olur.

İndi isə sistem blokunun əsas hissələri ilə tanış olaq.

Sistem bloku

• sistem platası (ana plata);
• maqnit disklərində yaddaş qurğuları;
• qida bloku (mənbəyi);
• sistem səs cihazı və s.

Ana plata (Sistem platası)

• Mikroprosessor;
• Əməli yaddaş qurğusu;
• BIOS;
• Daimi yaddaş qurğusu(DYQ);
• Şinlər;
• Portlar və birləşdiricilər toplusu;
• Slotlar;
• Kontrollerlər;
• İnteqrallaşdırılmış (daxildə quraşdırılmış) əlavə qurğular.

Mikroprosessor

Kompyuterin əsas hissəsi mikroprosessordur. Mikroprosessor bir neçə santimetr ölçüdə mikrosxem olub, kompyuterə daxil olan informasiyanın təhlilini, hesablanmasını, emalını və ötürülməsini təmin edir. Mikrosxemlər toplusunu çipset də adlandırırlar.

Mikroprosessor bəzən mərkəzi prosessor (CPU – Central Prosessor Unit – Mərkəzi Prosessor Modulu) da adlanır.

• Prosessorun nüvəsi və ya əsas hissəsi – buna əsas hesablama qurğusu deyilir. Məhz burada prosessora daxil olan bütün verilənlər üzərində emal prosesi yerinə yetirilir.
• Soprosessor – ən mürəkkəb riyazi hesablamalar, o cümlədən “sürüşən nöqtəli” əməliyyatlar üçün əlavə blokdur. Qrafik və multimedialı proqramlarla işlədikdə aktiv olaraq, soprosessordan istifadə edilir.
• Keş-yaddaş – bufer yaddaşı olub, verilənlər üçün yığıcı rolunu oynayır. Keş‑yaddaş mikroprosessorla əsas yaddaş arasında yerləşən, kiçik tutuma və yüksək işləmə sürətinə malik yaddaşdır. Bu yaddaş əməli yaddaşa müraciəti sürətləndirmək və bununla da kompyuterin məhsuldarlığını artırmaq üçün istifadə edilir. Kompyuterin yaddaşına müraciət zamanı verilənlər keş-yaddaşda axtarılır. Buna əsas səbəb odur ki, keş-yaddaşa verilənləri axtarmaq üçün edilən müraciətin müddəti, əməli yaddaşa edilən müraciətin müddətindən bir neçə dəfə azdır. Müasir prosessorlarda 2 tip keş-yaddaşdan istifadə olunur: 100 Kilobayta qədər tutuma malik olan ifrat cəld işləyən I səviyyəli keş-yaddaş və sürəti bir qədər az olan və tutumu 128 Kbaytdan 2 Mbayta qədər olan II səviyyəli keş‑yaddaş.
• Verilənlər şini – informasiya magistralı olub, onun sayəsində prosessor kompyuterin digər qurğuları ilə verilənlər mübadiləsi apara bilir.

BIOS

Fərdi kompyuterin daimi yaddaşında kompyuter avadanlıqlarının işini yoxlayan (məlumatı ekrana çıxarmaqla), əməliyyat sisteminin yüklənməsini təmin edən proqramlar toplusu yerləşir. Həmin proqramlar toplusunun çox hissəsi müəyyən dərəcədə kompyuterdə daxiletmə-xaricetmə əməliyyatlarını yerinə yetirir. Ona görə də belə proqramları BIOS (Basic Input-Output System – Bazanın Giriş-Çıxış Sistemi) adlandırırlar. BIOS ayrıca mikrosxem şəklində hazırlanır.

Fərdi kompyuterlərə xidmət göstərən proqramların işləməsi üçün cari tarix, saat, kompyuterin konfiqurasiyası haqqında müəyyən informasiya lazım olur. Bütün bu verilənlər CMOS-da saxlanılır. Bu ad onun hazırlanma texnologiyası ilə bağlıdır: Complementary Metal Oxide-Semiconductor (Metal-Oksid Yarımkeçirici Kristal). Bu mikrosxem fərdi kompyuterin konfiqurasiyasını, zamanı və tarixi yadda saxlamaq funksiyasını həyata keçirir.

Şinlər

Şin – kompyuterin ayrı-ayrı qurğuları arasında siqnalın ötürülməsini təmin edən informasiya magistralıdır. İnformasiya mikroprosessora şinlər vasitəsilə ötürülür. Həmçinin qurğuların ünvanlanması və idarə funksiyası da şinlər vasitəsilə yerinə yetirilir. Fərdi kompyuterə əlavə qurğuların (mouse, klaviatura, rəqəmli kamera və s.) USB lokal şinindən istifadə edilir.

Slotlar

Slot – sistem platasında əlavə plataları (əməli yaddaşı, modemi, videoplatanı və s.) qoşmaq üçün təyin olunan qurğudur. Buna misal olaraq PCI standartlı birləşdirici – slotları, AGP birləşdiricisini, əməli yaddaşı quraşdırmaq üçün istifadə edilən slotları göstərmək olar.

Portlar

Mikroprosessorun xarici qurğularla (printer, mouse və s.) informasiya mübadiləsini həyata keçirən yuvalara portlar deyilir. Portlar sistem blokunun arxa panelində yerləşir. Portların aşağıdakı növləri var:

25 kontaktlı birləşdiricili paralel port (LPT). Bu port vasitəsilə printer, skaner, həmçinin informasiyanı saxlayan və nəql edən xarici qurğular (yaddaş yığıcıları) kompyuterə qoşula bilərlər.

9 və 23 kontaktlı birləşdiricili ardıcıl portların (COM) sürəti bir qədər az olur. Ona görə də əvvəllər buraya cəld işləməyi çox da tələb olunmayan – maus və modem kimi qurğular qoşulurdular. Sonradan maus üçün PS/2 birləşdiricisi yaradıldı, COM portu isə yavaş işləyən modem üçün saxlanıldı. Vaxt gələcək ki, bu port sıradan çıxarılacaq və o, USB portu ilə əvəz olunacaqdır.

PS/2 portu. Bu portlardan maus və klaviaturanı qoşmaq üçün istifadə edilir.

USB (Universal Serial Bus) portu. 2000-ci illərdə yaranmış bu interfeys həmin onilliyin ən mühüm hadisəsi olmuşdur. Müasir kompyuterlərdə bu portların sayı 6-dan 8-ə qədər olur və bununla da digər portlardan istifadəyə son qoyulmuş olur. Bir USB portuna “sıra ilə” 127 qurğu qoşmaq mümkün olur. USB‑nin daha bir vacib keyfiyyəti vardır – bu interfeys kompyuteri yenidən yükləmədən, istənilən qurğunu qoşmağa imkan verir.

IEEE (FireWire). USB 2.0 ilə rəqabət aparan verilənləri yüksək sürətlə ötürə bilən bu kontroller xarici qurğuları kompyuterə qoşmaq üçün təyin olunmuşdur. Hal-hazırda ondan rəqəmli kameralara sahib olan şəxslər istifadə edirlər. 2003-cü ildən sonra buraxılan bütün platalarda bu interfeys olmalıdır.

Əməli yaddaş

Əməli yaddaş (ƏYQ, RAM) – emal edilən verilənlərin saxlanması üçün istifadə olunan mikrosxemlər toplusudur. Əməli yaddaşın daimi yaddaşdan fərqi ondan ibarətdir ki, burada informasiya daimi yox, müvəqqəti yadda saxlanılır. Kompyuteri şəbəkədən çıxaran kimi əməli yaddaşdakı informasiya itir.

Əməli yaddaş fiziki iş prinsipinə görə dinamik (DRAM) və statik (SRAM) yaddaşa bölünür. Ən cəld işləyən yaddaş – statik yaddaş olub, ondan prosessorda keş-yaddaş kimi istifadə edilir. Statiki yaddaş informasiyanı, qida mənbəyi xarab olana qədər və ya xanaya yeni informasiya yazılana qədər saxlaya bilir. Lakin statik yaddaş defisit və baha olduğundan, yaddaşın digər tipindən – dinamiki DRAM-dan istifadə olunur. Bu yaddaş xanada saxlanan informasiyanın daima yenilənməsini tələb edir.

Kontroller

Kontroller (və ya nəzarət qurğusu) idarə qurğusu olub, giriş-çıxış qurğularını mərkəzi prosessorla əlaqələndirir. Fərdi kompyuterlərdə istifadə olunan qurğuları kompyuterə qoşmaq üçün kontrollerdən istifadə edirlər. Bəzi qurğuların kontrollerləri fərdi kompyuterin ana platasının üzərində olur (klaviatura, mouse, printer və s.), bəzi qurğuların kontrollerləri isə ayrıca plata şəklində olur (monitor, sərt maqnit disk qurğusu və s.).

Səs platası

• Başlanğıc səviyyəli universal platalar;
• Yüksək kateqoriyalı multimedia plataları;
• Peşəkar musiqiçilər üçün səs plataları.

Videoadapter

Videoadapter vasitəsilə qrafiki informasiya monitorun ekranına çıxarılır. Videoadapterlər məhz fərdi kompyuterlərin meydana gəlməsi ilə bir vaxtda yaranmışdır. Videoadapterin cəld işləməsi və imkanları videokontrollerdən asılıdır. Onun vasitəsilə videoyaddaşdan təsvirin alınması, onun tərkibinin regenerasiya edilməsi və mərkəzi prosessorun bütün sorğularının emal olunması təmin edilir.

Təsvirin ekrana şıxarılması üçün xüsusi rəqəm-analoq çeviricisi olan xüsusi mikrosxem – RAMDAC (Random Access Memory Digital-to Analog Converter) cavabdeh olur. Təsvirin ekranda aydın, lazımi rəngdə alınması məhz bu mikrosxemdən asılıdır.

Şəbəkə kartı

Şəbəkə kartı kompyuterin şəbəkəyə qoşulmasını təmin edir. Əgər firma və ya təşkilatda lokal şəbəkə varsa, şəbəkə kartı vasitəsilə kompyuterlər arasında informasiya mübadiləsi yaratmaq mümkündür.

Kuler

Prosessor barədə söhbət apardıqda daha bir elementi yada salmaq lazımdır. Bu element isə prosessor kristalının səthi üzərində yerləşdirilən xüsusi soyuducu – ventilyatorlardır ki, buna da “kuler” deyilir.

Qida bloku

Sistem blokunun daxilində yerləşən qida bloku fərdi kompyuteri tələb olunan gərginliklə mütəmadi olaraq qidalandırır.

Qida bloku metal qutu şəklində sistem blokunun arxa tərəfinə bərkidilir. Qida blokunda transformator, düzləndirici və sərinləşdirici qurğu yerləşdirilmişdir.

Qida blokundan çıxan naqillər dəsti müxtəlif qurğularla əlaqə yaratmaq üçündür.

Xarici yaddaş qurğuları

1. Elastik (çevik) maqnit disklərdə toplanan informasiya;
2. Sərt maqnit diskdə (vinçester) toplanan informasiya;
3. Dəyişdirilə bilən maqnit disklərdə toplanan informasiya;
4. Kompakt disklərlə iş üçün disk qurğuları;
5. Strimmerlər və s.

• Compact Flash;

• MicroDrive sərt diski;

• Secure/Digital (SD)/Multimedia Card (MMC);

• xD (eXtreme Digital);

• Memory Stick.

1. CD-R (Compact Disc). Bu cür disklərə informasiya istifadəçi tərəfindən xüsusi yazı qurğusu (CD-Writer) ilə bir dəfə yazıla bilər. Yaddaşın həcmi ən azı 680 Mbayt olur. CD-ROM qurğusu ilə isə CD-diskdəki informasiyanı yalnız oxumaq olar.

1. CD-RW (Compact Disc – Rewritable) disklər. Bu cür disklərə informasiya yazan istifadəçi tərəfindən çoxlu sayda yazılıb, silinə bilər.

1. DVD disklər. Bu disklərin digər lazer disklərdən fərqi informasiyanın daha sıx yerləşdirilə bilməsindədir. Ən çox istifadə edilən DVD disklərin tutumu 4,38 Gbaytdır. Bu disklərin tutumu 15 Gbayta qədər ola bilər. DVD disklərin iki tipi var: DVD-R – yalnız informasiyanı oxumaq üçün, DVD-RW isə həm oxumaq, həm də yazmaq üçün istifadə edilir. Bu disklərin oxunması üçün xüsusi qurğudan (DVD-ROM) istifadə edilir, bu qurğu adətən CD-lərin oxunmasını da təmin edir.

Periferiya qurğuları

• verilənləri daxil edən qurğular (giriş qurğuları) – klaviatura, skaner, rəqəmli kamera, mikrofon, qrafik planşet və s.;
• verilənləri xaric edən qurğular (çıxış qurğuları) – printer, plotter (qrafik çəkən qurğu), səs gücləndirici, monitor və s.;
• verilənləri saxlayan qurğular (xarici yadda saxlama qurğuları) – strimmer (informasiyanı maqnit lentinə yazan qurğu);
• verilənləri mübadilə edən qurğular – modem
• kursoru idarə edən qurğular – maus, coystik, sensor paneli və s.

Giriş qurğuları

Klaviatura

1. Hərf-rəqəm düymələri. Bu düymələr çap makinası rolunu oynayırlar, hərf, rəqəm və bəzi simvolları kompyuterə daxil etmək üçündür:

1. Funksional düymələr – F1, F2, …, F12. Bu düymələr klaviaturanın yuxarı hissəsində yerləşir. İstifadə olunan əməliyyat sistemlərindən və proqramlardan asılı olaraq bu düymələrin funksiyaları da dəyişir. Məsələn, demək olar ki, bütün proqramlarda F1 düyməsi həmin proqrama aid məlumat pəncərəsini açır.
2. Kursoru idarə edən düymələr – proqramın işçi sahəsi üzrə kursoru idarə etmək üçün istifadə edilir. Bu düymələr aşağıdakılardır:

1. Rəqəm klaviaturası – bu düymələrdən hesablama zamanı kalkulyator kimi istifadə edilir, yalnız NumLock düyməsi aktiv olan zaman rəqəmlərlə işləmək mümkündür. Adətən klaviaturanın sağ hissəsində yerləşir. Həmçinin bu düymələrdən hərfin kodunu bilərək, onu ALT düyməsini basılı saxlamaqla daxil etmək üçün istifadə etmək olar.
2. Xüsusi düymələr

Çıxış qurğuları

Monitor

• Elektron şüa borulu;
• Maye-kristallı;
• Plazma ekranlı.

1. Ekranın diaqonalının ölçüsü dyümlə ölçülür. Əvvəllər ev kompyuterlərində 14 dyümlü monitorlardan istifadə edilirdi. Sonra onları 15 dyümlü və 17 dyümlü monitorlar əvəz etdi. 19 dyümlü və daha böyük diaqonallı monitorlardan istifadə edənlər də az deyildir.
2. Ekranın mütənasibliyi. EŞB monitorlarında tərəflərin nisbəti (enin uzuna nisbəti) həmişə 4:3 olduğu halda, MK monitorlarda bu nisbət müxtəlif cür olur. MK monitorlarda əksər hallarda bu nisbət 16:9 olur. Bu da, belə bir enli ekranlı formatda DVD filmlərinə rahat baxmağa imkan verir. Standart proqramlarla işlədikdə isə ekran nisbətinin heç bir təsiri yoxdur.
3. Ekran pikselinin qiyməti. Bu göstərici ekrandakı nöqtənin – pikselin ölçüsünün minimal qiymətini göstərir (bu qiymət millimetrin onda bir hissəsi ilə ölçülür). Bu parametr alınan təsvirin keyfiyyətinə bilavasitə təsir edir: bu nöqtə nə qədər böyük olarsa, təsvir də bir o qədər kobud alınar. MK monitorlarda bu kəmiyyət 0,28-0,29 mm olur.
4. Seyrəklik qabiliyyəti (videorejim). Bu kəmiyyət vasitəsilə ekrana çıxarılan nöqtələrin (piksellərin) sayı təyin edilir. Aydındır ki, piksellərin sayı nə qədər çox olarsa, təsvir də bir o qədər keyfiyyətli alınacaq. Seyrəklik qabiliyyəti 2 kəmiyyəti təsvir edir: üfüqi və şaquli istiqamətdə nöqtələrin sayı. Bu kəmiyyət kompyuterdə rejimdən rejimə keçdikcə dəyişir:
   • 640×480 (14 dyümlü monitorlar üçün standart rejim)
   • 800×600 (15 dyümlü monitorlar üçün standart rejim)
   • 1024×768 (17 dyümlü monitorlar üçün standart rejim)
   • 1152×854 (19 dyümlü monitorlar üçün standart rejim)
   • 1280×1024 (20 dyümlü monitorlar üçün standart rejim)
   • 1600×1200 (21 dyümlü monitorlar üçün standart rejim)

1. Açılışın maksimal tezliyi (Refresh Rate). Aydındır ki, açılış tezliyi nə qədər kiçik olarsa, monitorun ekranı insanın gözünü daha tez yorar. Bir qayda olaraq komfort şəkildə işləmək üçün açılışın tezliyi 85 Hz-dən aşağı olmamalıdır. Bu zaman ekrandakı təsvir bir saniyədə 85 dəfə yenilənəcəkdir. Daha aşağı tezlik görmə qabiliyyətini zəiflədə bilər. Bütün bu deyilənlər EŞB monitorlara aiddir. MK monitorlarda isə bir piksel digər piksellərdən asılı olmur və ayrıca idarə olunur. Ona görə də MK monitor üçün bu parametr 75 Hz olarsa, bu təhlükəsizdir.
2. Videoplatanın tipi
3. Rəngin dolğunluğu – ekrana eyni zamanda çıxarıla bilən rənglərin sayı ilə müəyyən olunur.

Printer

• Matrisli tipli zərbəli printerlər;
• Şırnaqlı printerlər;
• Lazerli (səhifəlik) printerlər.

• Ağ-qara printerlər;
• Rəngli çap funksiyasına malik olan ağ-qara printerlər (bu modelə matrisli və şırnaqlı printerlərdə rast gəlinir);
• Rəngli printerlər.

Plotter

Plotter mürəkkəb sxemlərin, qrafiklərin, keyfiyyətli rəngli təsvirlərin kağız üzərinə böyük dəqiqlik və yüksək sürətlə çıxarılması üçün nəzərdə tutulmuş qurğudur. Ondan adətən konstruktor və layihə bürolarında, reklam işləri ilə məşğul olan təşkilatlarda istifadə olunur.

Akustik sistemlər (səsucaldıcılar)

Akustik sistemlər audioinformasiya ilə işi təmin edir. Buna səs ucaldıcıları, qulaqcıqları, mikrofonu aid etmək olar. Akustik sistemlər 2 cür olur: daxili və xarici.

Skaner

Kağız üzərindəki istənilən informasiyanın oxunub, kompyuterə daxil edilməsini təmin edir. Skaner fotoşəkil, rəsm, əl yazması, qəzet, jurnal, kitab və s. surətlərinin kompyuterdə təkrar istifadə edilməsinə imkan verir. Ən geniş yayılmış iki tip skaner mövcuddur: əl ilə işləyən (hand-held) və stolüstü (desktop).

Əl ilə işləyən skaner yığcam qurğu olub, kifayət qədər çevikdir və bir yerdən başqa yerə aparmaq nöqteyi-nəzərindən yararlıdır. Təsviri daxil etmək üçün skaneri təsvirin üzərində sürüşdürmək lazımdır. Skanerin mətni əhatə etdiyi eni 4 dyüm (10 sm) olur, uzunluğu isə proqram təminatı ilə məhdudlaşır.

Stolüstü skanerlərə çox vaxt səhifəlik, planşet və ya avtoskaner deyilir. Bu skaner vasitəsilə 8,5 x 11 və ya 8,5 x 14 dyüm ölçülü təsvirləri kompyuterə daxil etmək mümkündür.

Skanerin aktiv imkanları 1 dyümə düşən nöqtələrin sayı ilə (dpi – dot per inch) təyin olunur.

Bir qayda olaraq, təsvir obrazları kompyuterdə qrafiki fayl şəklində – TIFF (Tagged Image File Format) və ya PCX formatında saxlanılır.

Qrafiki planşet (digitayzer)

Skanerdə olduğu kimi, qrafik planşet də iki əsas parametrlə xarakterizə edilir: işçi sahənin ölçüsü və seyrəklik qabiliyyəti. Qrafik planetlə işləyən zaman nöqtəli təsvirlə deyil, ayrı-ayrı xətlərdən istfadə edildiyi üçün seyrəklik qabiliyyəti də nöqtələrlə deyil, bir dyümə düşən xətlərlə (lpi – line per inch) ifadə olunur.

Web-kamera

Web-kamera vasitəsilə İnternetə videotəsvirlər çıxarılır. Bu zaman ötürülən təsvirin seyrəklik dərəcəsi 640×480 olur. Bu qurğu Microsoft NetMeeting adlı səs və videomüraciət proqram təminatı ilə işləyir. Son illərdə istehsal edilən Web-kameraların əksəriyyəti kompyuterə USB portu vasitəsilə qoşulur və əlavə qida mənbəyi tələb etmir.

Strimmer

Strimmer (stream – uzun lent) informasiyanı maqnit lentinə yazan xüsusi imkanlı maqnitofondur. Strimmerin kasetləri böyük tutuma (120Mbayt – 5Gbayt) malikdir.

Kursoru idarə edən qurğular

Fərdi kompyuterlərlə işləyərkən klaviaturaya alternativ olan xüsusi manipulyatorlardan istifadə edirlər. Bunlara coystik, işıqlı qələm, sensor paneli, maus və s. aiddir.

Maus (manipulyator)

Maus – hamar səth üzərində hərəkət etdirildikdə, kursorun da ekranda həmin istiqamətdə hərəkətini təmin edən, üzərində iki, ya üç düymə olan qurğudur. Maus və trekbol vasitəsilə informasiya kompyuterə daxil edilir. Sol düymə əmrləri vermək, sağ düymə isə kontekst menyunu açmaq üçün istifadə olunur.

Trekbol

Maus ideyası özünün bir sıra müsbət xüsusiyyətlərinə baxmayaraq, müəyyən çətinliklər də törədir. Onu stol üzərində hərəkət etdirdikdə kabeli nəyəsə ilişir və s. Bu problemləri aradan qaldırmaq üçün trekbol adlanan qurğu kəşf edilmişdir. Bu halda maus tərsinə çevrilir və mausun özü hərəkət etmir, biz yalnız barmağımızla kürəni hərəkət etdiririk. Trekbollar mausa nisbətən daha baha olur və əsasən tətbiqi qrafiki işlərdə, avtomatlaşdırılmış layihə sistemlərində geniş tətbiq edilir.

Sensor paneli (Taçpad)

İdarə qurğularından biri də ən çox noutbuklarda istifadə olunan sensor paneli və ya taçpaddır (ing. touchpad – sensor sahə).

Sensor panelindən barmağı qurğunun səthində hərəkət etdirməklə kursorun ekranda hərəkətini təmin etmək üçün istifadə olunur.

Rabitə qurğuları və verilənlərin ötürülməsi

Modem

1. İlk fərdi kompyuterin yaranma tarixi 1977-ci il hesab olunur. Məhz bu ildə iki amerikalı alim – S.Vozyak və S.Jobs öz fərdi kompyuterlərini yaratdılar və onu Apple adlandırdılar. IBM firması isə ilk fərdi kompyuterini 1981-ci ildə yaratdı (IBM PC) və ondan sonra bütün dünyada bu kompyuterlərdən geniş istifadə edilməyə başlandı. Hal-hazırda bütün dünyada istifadə edilən kompyuterlərin 80%-i IBM platforması ilə istehsal edilən kompyuterlərdir

• CON FON NEYMANA GORE KOMPYUTERLERIN ARXIEKTURASI ASAGIDAKILARDAN IBARETDIR.
• SISTEM BLOKU(CASE)
• MONITOR(DISPLAY)
• KLAVIATURA(KEYBOARD)

• • ANA PLATA(MOTHER BOARD)
  • HDD-HARD DISK, ESAS,DAIMI,VINCESTER YADDAS
  • RAM-OPERATIV,MUVEQQETI,EMELI YADDAS
  • PROSESSOR(CPU)
  • CD/DVD COMBO, DISKOVODLAR
  • VIDEO YADDAS (VGA)
  • DAXILI XARICI QOSULMA YERLERI
  • ISE SALMA DUYMELERI
  • QIDA BLOKU-
  • DAXIL ETME QURGULARI. INFORMASIYANI KOMPYUTERE DAXIL ETMEK UCUN ISTIFADE OLUNUR. ASAGIDAKILARDIR.
    1. KLAVIATURA
    2. MAUS
    3. SKANER
    4. REQEMLI KAMERA
    5. MIKROFONLAR
    6. QRAFIK PLANSET
  1. PRINTER
  2. MONITOR
  3. SESGUCLENDIRICI DINAMIKLER
  4. PLOTTER
  1. FLESKARTLAR
  2. CARDREADER
  3. CD/DVD DISKLER
  4. FLOPPY DISKLER
     • DAXILI VE XARICI QOSULMA YERLERI.
  • Matrisli tipli zərbəli printerlər; murekkeble isleyir.
  • Şırnaqlı printerlər; matris tipli zerbesiz printerler-murekkeble isleyir
  • Lazerli (səhifəlik) printerlər. Toz hisselerile isleyir.

  Kompüterin əlavə(periferiya) qurğuları.

  • • İstifadəçi üçün rahat interfeysə malik olan , dialoq rejimində işləyən proqramlar (menyu, köməkçi və s.)
    • Fərdilik
    • Böyük həcmdə olan məlumatın sürətli emalı
    • Təmirin asanlığı və yüksək keyfiyyətliliyi
    • Periferiya qurğularından istifadə etmək imkanları
    • Bütün sferaları əhatə edən proqram təminatı
    • Şəbəkələrə birləşdirilmək imkanı

    Midi kontrollerdən necə istifadə edə bilərəm

    Geri qaytarma xidmətinin (“İade”) qaydaları necədir? Bakı anbarında bağlamaların saxlanma müddəti nə qədərdir? Necə sifariş edə bilərəm? Sifarişim sistemdə qeyd edilməyibsə, nə etməliyəm? Bəyənnamə nədir? Necə doldurulur? Daşınması qadağan olan məhsullar hansılardır? 300 dollar limiti nədir? Sifariş neçə günə çatdırılır? Bağlamam gömrükdə saxlandıqda nə etməliyəm? Balansımdakı məbləği necə istifadə edə bilərəm? Çatdırılma məbləği necə hesablanır? Bağlamanın çatdırılma haqqını necə ödəmək olar? Başqa bir şəxs sizin bağlamanı necə təhvil ala bilər? Necə kuryer sifariş edə bilərəm? Kuryer qiyməti hər bağlama üçün ayrı hesablanır? Findex saytındakı balansımı necə artıra bilərəm? Bağlamalar birləşdirilir? Cari ay limitimi necə izləyə bilərəm? Azərpoçt kuryer sifarişləri necə hesablanır?

    Türkiyə:
    Məhsul mağaza tərəfindən yanlış, yararsız və zədələnmiş şəkildə göndərilərsə, geri qaytarma xidmətimizdən istifadə edə bilərsiniz. Bağlama geri qaytarılma üçün Bakı ofisinə daxil olduğu andan etibarən 48 saat ərzində təhvil alınmalı və yuxarıda qeyd edilən hallardan biri aşkarlanarsa, faktura sənədi ilə birlikdə 24 saat ərzində ofisə geri qaytarılmalıdır. Türkiyə anbarında olan bağlama üçün 3 iş günü ərzində “İADE KODU” göndərilməlidir. Əks halda, bağlama aktlaşdırılacaq və satıcıya geri qaytarılmayacaq. Elektronik məhsulların geri qaytarılması həyata keçirilmir. Sifarişlər çəkiyə uyğun tariflərlə geri qaytarılır. “Sifariş et” xidməti ilə qeydə alınan sifarişlər ödənişsiz geri qaytarılır.

    Amerika:
    Amerikadan çatdırılan sifarişlərin geri qaytarılması həyata keçirilmir.

    Qeyd: Yuxarıda qeyd olunan şərtlərə əməl olunmazsa, bağlamaların satıcıya geri göndərilməsi həyata keçirilmir. Azərpoçt vasitəsilə ilə göndərilən bağlamalar geri qaytarılmır.

    Kol Mikrometresi: MR 0-25 Və MR 25-50 üçün GOST 4381-87. Cihazlardan Necə Istifadə Edə Bilərəm? Mikrometr Test Proseduru

    Video: Kol Mikrometresi: MR 0-25 Və MR 25-50 üçün GOST 4381-87. Cihazlardan Necə Istifadə Edə Bilərəm? Mikrometr Test Proseduru

    Video: Прохождение кол оф дьюти ГОСТ серия 3 2023, Bilər

    Kol Mikrometresi: MR 0-25 Və MR 25-50 üçün GOST 4381-87. Cihazlardan Necə Istifadə Edə Bilərəm? Mikrometr Test Proseduru

    2023 Müəllif: Beatrice Philips | [email protected] . Son dəyişdirildi: 2023-05-23 11:52

    Lever mikrometri, uzunluqları və məsafələri ən yüksək dəqiqliklə və minimum səhvlə ölçmək üçün hazırlanmış bir ölçü cihazıdır. Mikrometrin oxunmasının qeyri -dəqiqliyi ölçmək istədiyiniz diapazondan və alətin özündən asılıdır.

    Xüsusiyyətlər

    Qol mikrometri, ilk baxışdan, köhnəlmiş, əlverişsiz və böyük görünə bilər. Buna əsaslanaraq bəziləri təəccüblənə bilər: niyə kaliperlər və elektron deliklər kimi daha müasir məhsullardan istifadə etməyəsiniz? Həqiqətəndə, yuxarıda göstərilən qurğular müəyyən dərəcədə daha faydalı olacaq, ancaq, məsələn, nəticənin tez -tez bir neçə saniyə asılı olduğu sənaye sahəsində bir obyektin uzunluğunu ölçmək daha asan və daha sürətli olacaq. qolu mikrometre. Qurmaq üçün daha az vaxt tələb olunur, səhv səviyyəsi minimaldır və aşağı qiyməti satın alındıqda bonus olacaq. Cihaz istehsal olunan məhsulların keyfiyyətinə nəzarət etmək üçün əvəzolunmazdır. Qol mikrometresi qısa müddətdə kifayət qədər sayda ölçmə aparmağa qadirdir.

    Bütün bu üstünlüklər, mikrometrenin istehsal edildiyi Sovet GOST 4381-87 sayəsində ortaya çıxdı.

    Şəkil Şəkil

    Qüsurlar

    Bu cihazın bir çox üstünlükləri olsa da, əhəmiyyətli bir çatışmazlığı var – kövrəklik. Cihazlar əsasən poladdan hazırlanır, lakin mexanizmin həssas elementlərinin hər hansı bir düşməsi və ya hətta sarsılması narahat ola bilər. Bu, mikrometr oxunuşlarında bir nasazlığa və ya tamamilə pozulmasına səbəb olur, halbuki bu cür cihazların təmiri çox vaxt cihazın özündən baha başa gəlir. Kol mikrometrləri də dar şüalı mikrometrlərdir, yəni yalnız müəyyən bir sahədə əhəmiyyətli fayda əldə edə bilərsiniz. Şəkil

    Doğrulama metodu MI 2051-90

    • Ölçmə səthləri bərk istilik keçirici materiallar ilə örtülməlidir.
    • Cihazın bütün hərəkət edən hissələri yüksək keyfiyyətli paslanmayan poladdan hazırlanıb.
    • Ölçmə başının millimetr və yarım millimetrdə dəqiq kəsilmiş xətləri olmalıdır.
    • Makarada bərabər fasilələrlə 50 bərabər ölçülü bölmə var.
    • Mikrometrin bir hissəsi olan hissələr tamlıq siyahısında göstərilməlidir və ölçü cihazının pasportunda göstərilənlərlə üst -üstə düşməlidir. Göstərilən işarənin GOST 4381-87 ilə uyğunluğu yoxlanılmalıdır.

    Yoxlamaq üçün, oxlar xəttin bölünməsi ilə nə qədər üst -üstə düşdüyünə baxır. Ən azı 0,2 və 0,9 sətirdən çox olmamalıdır. Okun yeri, daha doğrusu, eniş hündürlüyü aşağıdakı kimi aparılır. Cihaz müşahidəçinin qarşısında ölçüyə birbaşa dik olaraq yerləşdirilir. Ölçüdə işarələr qoyarkən cihaz 45 dərəcə sola və 45 dərəcə əyilir. Nəticədə, ox tam olaraq 0,5 xətt sənəti tutmalıdır.

    Onun üçün tamburu yoxlamaq üçün, ölçmə başının istinad nöqtəsi 0 olaraq təyin edin, stelin ilk vuruşu görünən olaraq qalır … Tamburun düzgün yerləşdirilməsi onun kənarından ilk vuruşa qədər olan məsafə ilə göstərilir.

    Bu məsafə ciddi şəkildə 0,1 mm olmamalıdır. Ölçmə zamanı mikrometrin təzyiqini və salınmasını dəqiq müəyyən etmək üçün stasionar balansdan istifadə olunur. Statik bir vəziyyətdə, bir mötərizə istifadə edərək bazaya sabitlənirlər.

    Şəkil Şəkil

    Top ilə ölçmə topuğu tarazlığın səthinə bərkidilir. Daha sonra mikrometr, ox mənfi tərzin həddindən artıq vuruşuna işarə edənə qədər çevrilir, sonra mikrometr pozitiv şkalanın həddindən artıq vuruşuna əks istiqamətdə çevrilir. Ən çox ikisi təzyiqin göstəricisidir və aralarındakı fərq titrəmə qüvvəsidir. Əldə olunan nəticələr müəyyən həddlərdə olmalıdır.

    Necə istifadə etməli?

    Cihazı istifadə etməyə başlamazdan əvvəl istifadə qaydalarını, cihazın tamlığını diqqətlə öyrənin və xarici vəziyyətini yoxladığınızdan əmin olun. Çantada heç bir qüsur olmamalıdır, ölçü elementləri, bütün rəqəmlər və işarələr yaxşı oxunmalıdır. Ayrıca, neytral mövqeyi (sıfır) qoymağı unutmayın. Sonra mikro valfi statik bir mövqedə düzəldin. Bundan sonra, hərəkət edən göstəriciləri kadranın icazə verilən hədlərini göstərməkdən məsul olan xüsusi mandallara yerləşdirin.

    Quraşdırıldıqdan sonra cihaz istifadəyə hazırdır. Maraqlandığınız hissəni seçin. Ölçmə ayağı ilə mikro klapan arasındakı boşluğa qoyun. Sonra, fırlanan hərəkətlərlə, sayma oxunu sıfır miqyaslı göstərici ilə bağlamaq lazımdır. Bundan əlavə, ölçmə tamburunda yerləşən şaquli xətt işarəsi, stelin üzərində yerləşən üfüqi işarəyə bağlıdır. Sonda bütün mövcud tərəzilərdəki oxunuşları qeyd etmək qalır.

    Dözümlülüyə nəzarət üçün bir qolu mikrometrdən istifadə edilirsə, səhvlərin daha dəqiq müəyyən edilməsi üçün xüsusi oriyentasiya cihazından da istifadə etmək lazımdır.

    Şəkil Şəkil Şəkil

    Xüsusiyyətlər

    Bu sıralamada ən çox yayılmış mikrometr növləri var.

    MR 0-25:

    • dəqiqlik sinfi – 1;
    • cihaz ölçmə diapazonu – 0mm -25mm
    • ölçülər – 655x732x50 mm;
    • buraxılış qiyməti – 0, 0001mm / 0.0002mm;
    • sayma – stel və tamburdakı tərəzilərə görə, xarici kadr göstəricisinə görə.

    Cihazın bütün elementləri çox yüksək temperaturda istifadəyə imkan verən istiliyədavamlı materialla möhkəmləndirilmişdir. Cihaz paslanmayan poladdan hazırlanmışdır və mexaniki hissələr bir neçə metaldan ibarət əlavə güclü ərintidən hazırlanmışdır.

    MR-50 (25-50):

    • dəqiqlik sinfi – 1;
    • cihazın ölçü aralığı – 25mm -50mm;
    • ölçüləri – 855x652x43mm;
    • buraxılış qiyməti – 0, 0001mm / 0.0002mm;
    • sayma – stel və tamburdakı tərəzilərə görə, xarici kadr göstəricisinə görə.

    Cihazın mötərizələri xarici istilik izolyasiyası və zərbəyə davamlı yastıqlarla örtülmüşdür ki, bu da möhkəmliyi artırır. Cihaz 500 kq / kub təzyiqə dözə bilir. bax mikrometrin hərəkətli hissələrində sərt metal ərintisi var.

    MRT-600:

    • dəqiqlik sinfi – 2;
    • cihaz ölçmə aralığı – 500mm -600mm;
    • ölçülər – 887x678x45 mm;
    • buraxılış qiyməti – 0, 0001mm / 0.0002mm;
    • sayma – stel və tamburdakı tərəzilərə görə, xarici kadr göstəricisinə görə.

    Böyük hissələri ölçmək üçün uyğundur. Ölçü göstəricilərinin mexaniki göstəricisi quraşdırılmışdır. Korpus çuqun və alüminiumdan hazırlanmışdır. Mikrovalf, ox, bağlayıcılar paslanmayan poladdan hazırlanmışdır.

    MRT-1400:

    • dəqiqlik sinfi – 1;
    • cihazın ölçü aralığı – 1000mm -1400mm;
    • ölçülər – 965x878x70mm;
    • buraxılış qiyməti – 0, 0001mm / 0.0002mm;
    • sayma – stel və tamburdakı tərəzilərə görə, xarici kadr göstəricisinə görə.

    Cihaz əsasən böyük sənaye müəssisələrində istifadə olunur. Etibarlıdır və zərbələrdən və yıxılmalardan qorxmur. Demək olar ki, tamamilə metaldan ibarətdir, lakin bu, yalnız xidmət müddətini uzadır.

    Related posts:

    1. Facebook vasitəsilə ipt-i necə görə bilərik
    2. Hərfləri vurğuya necə dəyişə bilərəm
    3. Avtomobilin məlumatlarını necə əldə edə bilərəm?
    4. Hdmi kabeli qoşulduqda pc ekranını necə söndürə bilərəm?