Mənim Mübarizəm 4
Ölkə sərhədlərindən kənara çıxaq, xarici yazıçılardan misallar gətirək. Etqar Keret adında bir yəhudi yazıçısı var. Çox səviyyəsiz bir yazıçıdır. And olsun bizi yaradana, onun hekayələrini mən yazsam, o hekayələri Azərbaycan oxucuları büküb məmnuniyyətlə gözümə soxarlar. Amma nə deyirsən, yəhudi mafiyası bu səviyyəsiz yazıçını inadla, peşəkarcasına, uğurla dünyada məhşurlaşdırmaqla məşğuldur. Yaxın illərdə babat bir mükafat verib, edəcəklər dünya şöhrətli yazıçı.
Mənim mübarizəm – 9
“Mənim mübarizəm – 9” kitabında müəllifin məqalələri, müsahibələri və hekayələri yer alıb.
Полная версия
Читать онлайн
Отзывы о книге Mənim mübarizəm – 9
Нет отзывов
Добавить отзыв
Чтобы добавить отзыв Вам нужно зарегистрироваться или авторизироваться
- Последние новинки библиотеки
- Совет недели
Библиотека
- Зарубежная фантастика
- Русская фантастика
- Cаморазвитие, личностный рост
- Зарубежная психология
- Попаданцы
- Боевая фантастика
- Героическое фэнтези
- Еще жанры
- Cовременные детективы
- Любовное фэнтези
- Личная эффективность
- Зарубежные детективы
- Cовременные любовные романы
- Боевое фэнтези
- Триллеры
- Cовременная русская литература
- Практическая психология
- Зарубежная деловая литература
- Космическая фантастика
- Современная зарубежная литература
- Л. Савенко «Путешествие в неизвестность»
- Л. А. Савров «Оставаться собой»
- Т. В. Иванько «В стране слепых я слишком зрячий, или Королевство кривых»
- С. Кутузов «На рубежах тысячелетий»
- О. Е. Пауллер «Псы войны. Противостояние»
- Н. А. Соколов «Хмарь II. На распутье семи дорог»
- В. Тутенко «Бабочки улетают в рай»
Обратная связь
- F.A.Q.
- Обратная связь
- Политика приватности данных
- Наша почта: [email protected]
Mənim Mübarizəm 4
Mənim günahım odur ki, bütlərə inanmıram. Bu adamları oxumuşam və o dəqiqə görmüşəm ki, əldəqayırma, mənasız, ədəbiyyata dəxli olmayan adamlardır. Düzdür, mənasız adam &c.
Mənim günahım odur ki, bütlərə inanmıram. Bu adamları oxumuşam və o dəqiqə görmüşəm ki, əldəqayırma, mənasız, ədəbiyyata dəxli olmayan adamlardır. Düzdür, mənasız adam çoxdur. Hamısıyla dava etməyə nə güc çatar, nə də vaxt. Lakin bu mənasız adamlar özlərini həqiqi sənət adamı, dissident, ictimai-siyasi xadim kimi təqdim edəndə və bir dəstə adamın da onlara qoşulub sevinərək çalıb-oynadığını görəndə zövqsüzlüyün təntənəsindən ürək bulanır. Buna da bir təhər dözmək olar. Onlar sinələrinə “satılıram” yazıb bazara tək özlərini deyil, Rəsulzadəni, Mirzə Cəlili, Sabiri, Üzeyir Hacıbəyovu, Mikayıl Müşfiqi, Hüseyn Cavidi də çıxaranda bu saxtakarlıq havasında boğulursan, heç olmasa, özün-özünü xilas etmək üçün bir yazı yazırsan. Bu isə adamlarda “təkrarçılıq edirsən” qınağının yaranmasına səbəb olur. Adamın üzünə deyirlər. Bildik də, nə təkrarçılıq edirsən? Bəs siz təkrarçılıq etmirsiniz? Nə düzəldi ki, bunu görmədik? Bu mənada mədəniyyət müxalifətində olmaq daha çətindir.
- Marka Alatoran
- Məhsul Kodu 6760
- Anbardakı sayı 3
- Qiyməti 8,00 AZN
- Çatdırılma vaxtı 48 saat
Текст книги “Mənim mübarizəm – 9”
Desəm ki, Çarlz Dikkensin həyat və yaradıcılığına dərindən bələdəm, rəsmən ağ yalan söyləmiş olaram. Dikkensin cəmi üç əsərin oxumuşam: “Oliver Tvistin məcaraları”, “İki şəhər” və təbii “Böyük ümidlər”.
Bilmirəm, nədənsə Dikkens elə əvvəldən bir yazıçı kimi mənə o qədər də maraqlı, cəlbedici görünməyib. Əgər Dikkens bir yazıçı kimi mənə maraqlı, cəlbedici görünsəydi, onun bütün yaradıcılığını su kimi içərdim. Dikkensin yaradıcılığına, həyatına əvvəldən xüsusi marağım olmamasının səbəbləri haqqında düşünməmişəm. Bu barədə düşünməyə heç ehtiyac belə hiss etməmişəm…
Müğənnilər demişkən, yaxından tanıyan adamlar yaxşı bilirlər ki, zaman-zaman müxtəlif əsərləri təkrar-təkrar oxumaq kimi bir mərəzim var. Yaxınlarda Dikkensin “Büyük ümidlər” əsərini bir daha oxudum. Dedim bir baxım görüm Dikkens indi mənə necə təsir bağışlayacaq. Dikkens əvvəlki vaxtlarla müqayisədə bir yazıçı kimi mənə daha zəif təsir bağışladı. Əsəri oxuduqdan sonra bu yazını yazmaq qərarına gəldim.
Bir çox ədəbiyyat kitablarında Dikkensin adı Balzak, Mopassan, Tolstoy, Viktor Hüqo kimi yazıçılarla yanaşı çəkilir. Ola bilsin Dikkens ingilislər üçün əziz və qiymətli yazıçıdır. Ola bilsin Dikkens ingilis ədəbiyyatı üçün çox iş görüb, amma sırf ədəbiyyat nöqteyi-nəzərindən Dikkensin Balzak, Mopassan kimi yazıçılarla yanaşı dayanması hardasa böyük ədalətsizlikdir. Öz aramızdır, Balzak, Mopassan hara, Dikkens hara. Mən hələ Tolstoydan, Viktor Hüqodan danışmıram. Dikkens Tolstoy, Hüqo kimi divlərin yanında sadəcə cırtdan kimi görünür.
Dikkensin özünü əsərlərində olduğundan daha ağıllı, hazırcavab göstərmək istəməsi adamı olmazın dərəcədə əsəbləşdirir. Bir insanın özünü olduğundan daha ağıllı, hazırcavab kimi göstərmək istəməsi çox pis haldır. Əksinə, düşünürəm ki, insan özünü olduğundan daha da ağılsız, daha da savadsız göstərməlidir.
Bəs yaxşı, Dikkens zəif yazıçı olduğu halda (təbii, nəhəng yazıçılarla müqayisədə) necə olur onun adı Mopassan, Balzak, Tolstoy kimi yazıçılarla yanaşı çəkilir. İsa Qəmbər demişkən, hesab edirəm ki, Dikkensin dünya ədəbiyyat meydanında belə at oynatmasının, lotuluq etməsinin, məşhur olmasının arxasında ingilis gücü dayanır. İngilis gücü olmasaydı Dikkens öz hesabına bir yazıçı kimi dünya ədəbiyyatında bu qədər məşhur ola bilməzdi. Dikkens hər hansı üçüncü bir ölkənin yazıçısı olsaydı, onu öz ölkəsindən kənarda çox az adam tanıyardı. Xülaseyi-kəlam, Dikkens bu mənada çox şişirdilmiş yazıçıdır.
Şərif Ağayar yaxınlarda bir yazısında maraqlı, aktual bir sual qaldırmışdı:
“Görəsən, ədəbiyyatda zorla, təbliğatla nəyəsə nail olmaq mümkündürmü?”
Şərif qaldırdığı suala belə cavab vermişdi: “Əgər belədirsə (yəni ədəbiyyatda zorla, təbliğatla nəyəsə nail olmaq mümkündürsə. S. B. ), o, ədəbiyyat ədəbiyyat olmaz axı!
Sonralar bir balaca səhv elədiyimi anladım. Sən demə, təbliğat müəyyən zaman dilimində olsa da öz işini görür. Sovet quruluşunda da, kapitalist cəmiyyətində də təbliğat və reklamla ictimai rəyə oturdulan imzalar olub. Onların bəziləri qısa ömürlü, bəziləri uzun ömürlü, bəziləri hardasa əbədi davam edib.”
Şəriflə birmənalı olaraq razıyam. Hələlik uzağa getməyək, elə özümüzünkülərdən misal gətirək. Anar Rzayev, Elçin Əfəndiyev kimi istedadsız, ədəbiyyata yaxından və uzaqdan dəxli olmayan adamlardan ataları zorla yazıçı düzəldib cəmiyyətə soxuşdurdular. Öz istedadlarına qalsaydı Anar Rzayev, Elçin Əfəndiyev uzaqbaşı, maksimum hansısa ədəbiyyat jurnalında redaktor ola bilərdilər. Amma təbliğat öz işini görüb. Anar Rzayev, Elçin Əfəndiyev bir yazıçı kimi tanınıblar. İndi də özlərin elə aparırlar ki, guya həyatda hər şeyi özləri əldə ediblər, bunların yazıçı kimi tanınmaqlarında atalarının heç bir rolu olmayıb.
Ölkə sərhədlərindən kənara çıxaq, xarici yazıçılardan misallar gətirək. Etqar Keret adında bir yəhudi yazıçısı var. Çox səviyyəsiz bir yazıçıdır. And olsun bizi yaradana, onun hekayələrini mən yazsam, o hekayələri Azərbaycan oxucuları büküb məmnuniyyətlə gözümə soxarlar. Amma nə deyirsən, yəhudi mafiyası bu səviyyəsiz yazıçını inadla, peşəkarcasına, uğurla dünyada məhşurlaşdırmaqla məşğuldur. Yaxın illərdə babat bir mükafat verib, edəcəklər dünya şöhrətli yazıçı.
Yaxud götürək Xalid Hüseyni. Xalid Hüseyn Amerikanın proyektidir. Orta səviyyədən də aşağı bir yazıçıdan dünya şöhrətli yazıçı düzəldiblər. Bütün bunlar bəzi yoldaşlara cəfəngiyyat, sayıqlama kimi görünə bilər. Görünsün, problem yoxdur. Lakin bilin ki, bütün bunlar adi və banal həqiqətlərdir. Bəs bu əməlliyyatlar necə həyata keçirilir? Çox asan yollarla. Hərçənd şeytan çox vaxt təfərrütlarda gizlənsə də, burada təfərrüatlara girməyə zərrə qədər də ehtiyac yoxdur. Yaxşısı budur gəlin bir rəvayətin məzmununa diqqətlə nəzər salaq.
Belə rəvayət edirlər ki, qədim zamanlarda bir şahın bir pəhlivanı varmış. Bu pəhlivan ya zəlzələdən, ya vəlvələdən hamını yıxırmış. Deyilənə görə pəhlivanların bəziləri şahın qorxusundan, bəziləri də sırf şaha yaltaqlanmaq üçün onun pəhlivanına qəsdən uduzurmuşlar. Buna baxmayaraq şahın pəhlivanı fəxr edirmiş ki, onun kürəyini yerə vuran adam yoxdur və beləcə xoruzlana-xoruzlana, xurma yeyə-yeyə kef içində yaşayırmış. Bir gün qurd ürəyi yemiş bir nəfər şahın pəhlivanına deyir ki, çox da xoruzlanma, filan yerdə bir pəhlivan var, sən onu heç cürə yıxa bilməzsən. Bu söz şahın pəhlivanının qüruruna toxunur. Çünki, belə bir pəhlivanın mövcud olduğu haqda o heç nə eşitməmişdi. Heç kimin tanımadığı bir pəhlivan onu necə yıxa bilər? Şahın pəhlivanı özünə, gücünə arxayın halda gedib həmin pəhlivanı tapır. Görür həmin pəhlivan bostançılıqla məşğuldur. Yəni, qarpız, yemiş, pomidor, xiyar, badımcan yetişdirir. Şahın pəhlivanı deyir ki, gəl güləşək. Adsız-sansız pəhlivan güləşməyə razı olmur. Deyir xatanı məndən uzaq elə, başımı aşağı salıb əlimin qabarı, alnımın təri ilə bir tikə çörək qazanıram, güləşmək istəmirəm. Şahın pəhlivanı çox dirəşir. Axırda adsız-sansız pəhlivan bezir, güləşməyə razı olur. Şahın pəhlivanının kürəyini asanlıqla yerə vurur. Şahın pəhlivanı vəziyyətlə razılaşmır. Deyir bu kov deyil, gəl bir dəfə də güləşək. Bu dəfə də adsız-sansız pəhlivan şahın pəhlivanının kürəyini asanlıqla yerə vurur. Şahın pəhlivanı mat qalır. Deyir, ay qardaş, sən ki, belə güclü pəhlivansan, bəs niyə sən məşhur deyilsən, niyə sənin adın it dəftərində də yoxdur. Adsız-sansız pəhlivan şahın pəhlivanına əla cavab verir. Deyir ki, sənə aslanım deyən, mənə pişiyim desəydi, mən səndən yüz dəfə çox ad-san qazanardım.
Əlbəttə, bu rəvayətdə böyük bir hikmət vardır, anlayanlar bilər və gözünün ucuyla görənlər ibrət dərsi götürər.
18,6 SM HAQQINDA
Soruşanda ki, kimin başı gəşəngdir, tısbağa öz başını çıxartdı.
Atalar məsəli
Müxtəlif vaxtlarda, müxtəlif zamanlarda dəfələrlə cəhdlər etsəm də, dəfələrlə ətrafında düşünsəm də, bu suala heç cür cavab tapa bilmirəm: necə oldu 18,6 sm romanını yaza bildim?
Desəm ki, romanı hər şeyi dərk edərək, planlı şəkildə, qazandığım təcrübəyə söykənərək yazmışam, bu, tərtəmiz yalan olar. Desəm ki, 18,6 sm sırf dəliliyin, ipə-sapa yatmamağın nəticəsində yazılıb, bu da düzgün cavab sayılmaz. İstəyirəm deyəm 18,6 sm taleyim, alın yazımdır, amma alın yazısına da inanmıram.
Son vaxtlar insan təbiəti haqqında çox düşünürəm. Baş verən hadisələr də istər-istəməz adamı insan təbiəti haqqında düşünməyə vadar edir. Şəraitdən asılı olaraq arta və azala bilər, lakin fikrimcə bəzi şeylər var ki, o axıra qədər bu və ya digər formada insanla qalır, insanla qəbirə qədər gedir. Necə deyərlər, südlə girən, sümüklə çıxar.
Heç vaxt ağır-ağır suallara cavab axtarmamışam. Bünövrəm belə qoyulub. İllər əvvəl Eynşteynin bir yazısını oxudum. Yazıda Eynşteyn təxminən belə deyirdi ki, mən cavabsız suallara cavab axtarmağı vaxt və enerji itkisi hesab edirəm. Eynşteynin o yazısını oxuduqdan sonra ağır suallardan qaçmaq, o dünya varmı, bizi öləndən sonra nə gözləyir kimi ağır suallara cavab axtarmamaq istiqamətində doğru mövqedə olduğuma daha da əmin oldum, bu mənada qənaətim daha da möhkəmləndi. Baxmayın, hara fırlatsan da uzaqdan-uzağa Eynşetyn kimi bir divdən ciddi dəstək almışdım.
İçimdə ağır suallara cavab axtardığım anlar olur. Yazılarda, söhbətlərdə ağır suallara cavab axtarmağım yadıma gəlmir. Ama nə olsun, adam ağır suallardan nə qədər qaçsa da, bəzən heç adi suallara da cavab tapa bilmir. Məsələn, roman yazırsan və nə qədər düşünsən də “bu romanı necə yazmışam?” sualına cavab tapa bilmirsən. İndi nə deməkdir bu? Buna nə ad qoyaq? Heç bir cavabım yoxdur.
Sadəcə onu deyə bilərəm ki, o vaxtlar çalışdığım gündəlik qəzet qəfildən, bir günün içində bağlandı, xeyli boş vaxtım qaldı, bilmədim nə edəm, bekarçılıqdan oturub roman yazdım. Pis çıxmasın (lap çıxsın), dəyəsən Volter də “Kandid”i bekarçılıqdan yazmışdı.
Gündəlik qəzetdə işlədiyim vaxtlarda rayonlardan xeyli reportajlar yazmışdım, xeyli səfərlərdə olmuşdum, çoxlu tədbirlərdə, konfranslarda iştirak etmişdim. Əlimin altında babat xammal vardı. Onların hamısından bacardığım qədər romanı yazarkən istifadə elədim. Ona görə də çox hərəkətli, canlı, obrazlarla, hadisələrlə bol bir roman ərsəyə gəldi. 18,6 sm romanında bir qram pafos, zərrə qədər də əzələ nümayişi yoxdur. 18,6 sm romanında təkcə öz əhvalatımı yazmamışam, həm də bütöv bir regionun bədiiləşdirilmiş tarixini yazmışam.
Hər bir müəllifin özünün sevimli mətni olur. Hər bir müəllif bir mətni o biri mətnlərindən daha çox istəyir. 18,6 sm yazdıqlarım arasında ən sevdiyim mətndir. Üçüncü dəfə nəşr olunmazdan əvvəl romanı bütöv halda bir daha oxumalı oldum. Bəzi hissələr məni o qədər kədərləndirirdi ki, kompüteri bağlamağa, tələsik geyinib evdən çıxmağa və şəhərin küçələrində saatlarla piyada gəzməyə məcbur olurdum.
Ənənənin zəfliyini nəzərə alsaq, məntiqlə Azərbaycanda 18,6 kimi roman yazılmalı deyildi. Amma necə oldusa yazıldı. Yəqin belə hallar olur və çətin də olsa belə halları təbii qəbul etməliyik. Gəlib çıxdıq yenə də alın yazısının, taleyin üstünə, amma məsələ ondadır ki, alın yazısına, taleyə inanmıram.
18,6 sm romanını necə yazdım sualına hal-hazırda cavab verə bilməsəm də, bütün hallarda elə bir romanı yazdığıma görə özümü bir müəllif kimi olmazın dərəcədə xoşbəxt hiss edirəm. Buna tam haqqım çatır. Onu da qeyd edim ki, yarımvəhşi həyat tərzi keçirən, zövqsüz, bədii təfəkkürü yerlə sürünən, yalnız ibtidai istəklərini, təlabatlarını nə yolla olursa-olsun reallaşdırmaq, həyata keçirmək haqqında düşünən bir qövmün, Kufə əhlinin dilində 18,6 sm kimi yüksək səviyyəli bir romanın yazılması böyük ədalətsizlikdir…
ŞOKOLADIN TEZ QURTARMASI HAQQINDA
Tarixi ancaq insan talelərini öyrənməklə hiss etmək olar.
Aleksey Varlamov
Müharibə və inqilab günlərində həyat adi günlərə nisbətən xeyli dərəcədə sürətlənir. Əgər biz məşhur ictimai-siyasi xadimlərin bioqrafiyalarına bir az diqqətlə nəzər salsaq, görərik ki, məşhur ictimai-siyasi xadimlərin çoxunun ulduzu müharibə və inqilab günlərində parlamağa başlayıb. Böyük yelkənləri ancaq güclü küləklər aça bilər. Məsələn, Birinci dünya müharibəsi, Rus inqilabı, İkinci dünya müharibəsi baş verməsəydi, Atatürk, Trotski, Şarl de Qoll kimi parlaq bioqrafiyaların yaranması, ortaya çıxması çox çətin, hətta mümkünsüz olardı.
İkinci Qarabağ müharibəsində də digər müharibələrdə olduğu kimi həyat adi günlərə nisbətən xeyli dərəcədə sürətləndi və bu sürət nəticəsində meydana xeyli yaltaq adam çıxdı. Sən demə hökumətə birbaşa yaltaqlanmaq üçün xeyli adamın ürəyi gedirmiş, sadəcə hökumətə birbaşa yaltaqlanmağı cılız eqolarına sığışdırmayan bu adamlar əlverişli məqam, münbit şərait axtarırmışlar. Onlar yaltaqlıqlarını öz aləmlərində əsaslandırmaq üçün vətən, millət, dövlət, həmrəylik kimi təmtaraqlı sözlərdən gen-bol istifadə etməklə yanaşı, həm də qətiyyətlə iddia edirdilər ki, müharibədən sonra hər şey başqa cür olacaq, hər şey tamam dəyişəcək, gül bülbülü, bülbül gülü çağıracaq, qurd quzuyla otlayacaq. Əslində fürsətcil yaltaqlar həqiqətən də müəyyən mənada hər şeyin dəyişməsini, hər şeyin başqa cür olacağını istəyirdilər. Çünki belə olacağı təqdirdə onların yaltaqlığı bir növ yaltaqlıq kimi görünməyəcəkdi, müharibə günlərinin təlabatı, zəruri şərti kimi görünəcəkdi.
Yaltaqlanmaq üçün münbit şərait axtaran adamları, riyakarları bir kənara qoysaq, müharibədən sonra hər şeyin dəyəşəcəyinə doğrudan da inanan, ən azı yaxşılığa doğru müəyyən dəyişiklik istəyən, dəyişiklik arzulayan, dəyişiklik gözləyən xeyli səmimi, sadəlövh adamlar da vardı. İnsafən müharibə günlərində nümayiş olunan müstəsna həmrəyliyin fonunda adamların müsbətə doğru dəyişiklik arzusu, istəyi tamamilə təbii, tamamilə haqlı görünürdü.
Əbəs yerə deməyiblər, sən saydığını say, gör fələk nə sayır. Artıq hər kəsə məlum olduğu kimi müharibədən sonra yaxşılığa doğru heç nə dəyişmədi. Necə deyərlər, ölkədə köhnə hamam, köhnə tas janrında ictimai-siyasi-mədəni-sosial həyat davam etməkdədir. Ciddi-cəhdlə gizlətməyə çalışsalar da, yaxşılığa doğru dəyişiklik arzulayan həm riyakar, həm də səmimi, sadəlövh adamların arasında dərin məyusluq, pərtlik hökm sürməkdədir.
İndi isə gəlin aktual suala cavab verməyə çalışaq. Bəs şokolad niyə belə tez qurtardı? Qələbə eyforiyası niyə belə tez bitdi?
Nə qədər qəribə olsa da müharibədən sonra hökumət camaatdan, camaat da hökumətdən narazı qaldı. Hökumət müharibənin nəticələrinin camaat tərəfindən yüksək dərəcədə alqışlarla, yüksək dərəcədə sevinclə qarşılanacağını gözləyirdi. Lakin camaat müharibənin nəticələrini hökumətin istədiyi dərəcədə alqışlarla, hökumətin istədiyi dərəcədə sevinclə qarşılamadı. Hədəf göstərmək kimi alınmasın, camaatın müharibədən sonra hökumətdən narazı qalmasında radikal müxalifət ciddi rol oynadı. Radikal müxalifət Rəsulzadənin, hətta Dudayevin Rusiya, rus qoşunları haqqında nə çıxışı, nə sözləri vardısa, tapıb ortaya çıxartdı, makisimum tirajladı və beləliklə xeyli adamın müharibənin nəticələrindən narazı qalmasına nail oldu. Bu mənada hakimiyyət nümayəndələrinin radikal müxalifəti nəzərdə tutaraq söylədikləri “qələbəmizi gözdən salmaq istəyirlər” sözlərində həqiqət payı kifayət qədərdir. Üstəlik, müharibədə yaralanan əsgər və zabitlərə qarşı laqeyd münasibət, orden və medalların paylanmasında, əlillik dərəcələrinin müəyyən olunmasında baş verən ədalətsizliklər, ayrı-ayrı adamlardan, şirkətlərdən, idarələrdən kobudluqla pul yığılması faktları da camaatın hökumətdən narazı qalmasına əlavə ciddi təsirlərini göstərmiş oldu.
Bütün hallarda, müharibədən sonra heç nə dəyişmədi. Ona görə də hakimiyyət müxtəlif vasitələrlə qələbə eyforiyasının ömrünü nə qədər uzatmağa çalışsa da, qələbə eyforiyasının ömrü vaxtından əvvəl bitdi.
İyirmi ildir mətbuatdayam. İyrirmi ildir yazı-pozu işiylə məşğulam. Bu iyirmi ildə bu və ya digər formada çox hadisələrin iştirakçısı, şahidi olmuşam. Elə güman edirdim ki, bu hakimiyyəti tanıyıram. Sən demə lazımı qədər tanımırmı-şam. Sağ olsunlar, ilin-günün bu vaxtında təccübləndirməkdə davam edirlər. Sözümün canı var. Etiraf edim ki, əlinə düşən dəyişiklik fürsətini hökumətin bu dərəcədə amansızcasına, bu dərəcədə insafsızcasına qaçıracağını gözləmirdim. Əlbəttə, hökumətdən köklu, radikal dəyişikliklər gözləmək sadəlövhlük olardı, amma hökumət əlinə düşən bu fürsəti qiymətləndirib müəyyən sahələrdə mütləq, heç olmasa kosmetik dəyişikliklər aparmalıydı. Dəyişikliklər aparmaq hamıdan, hər kəsdən əvvəl elə hökumətin özunə lazım idi. Heç bir dəyişiklik baş vermədi və hansı niyyətlə olursa olsun hökumətdən dəyişiklik gözləyən xeyli adam üzə vurmasa da hökumətdən narazı qaldı.
Sağlam rəqabət mühiti yaranmasa, səhiyyədə, təhsildə, məhkəmələrdə islahatlar aparılmasa, ölkənin sərvətləri azdan-çoxdan ədalətlə bölüşdürülməsə, hökumət lap aparıb Ye-lisey düzünə bayraq sancsa da xeyri olmayacaq. Hə, camaat bir müddət yalandan, ya da doğrudan şənlənəcək, sevinəcək, atdanıb-düşəcək, amma sonra yenə də çörək, ədalət istəyəcək.
Sağlam rəqabət mühitinin olmadığı, təşəbbüslərin boğulduğu yerdə heç bir inkişafdan söhbət belə gedə bilməz. SSRİ də müharibədə Almaniya üzərində qələbə qazanmışdı. Amma bu gün qalib sovet əsgərlərinin nəvə-nəticələri müharibədə məğlub olmuş Almaniyada təhsil alırlar, Almaniyadan sığınacaq istəyirlər, Almaniyada iş axtarırlar. İstəsən də, istəməsən də, xoşuna gəlsə də, gəlməsə də vəziyyət belədir.
NIYYƏTIN MƏNŞƏYI HAQQINDA
Ölüsü olan qırx gün ağlar, dəlisi olan hər gün.
Atalar məsəli
Böyük Viktor Hüqo deyirdi ki, arzuda iradə yoxdur. Yəni, hər hansı bir insanı tanımağın ən asan yollarından biri onun arzularını öyrənməkdir. İnsan arzularını dilə gətirdikdə, kobud ifadə etsək, özünü buraxır və içini, təbiətini istər-istəməz ortaya qoyur.
Hər dəfə Gürcüstanda xoşagəlməz bir hadisə baş verdikdə bir dəstə adam başlayır həmin hadisəni ciddi şəkildə müzakirə etməyə. Qonşu ölkədə baş verən ictimai-siyasi-mədəni məzmunlu bütün hadisələr, o cümlədən xoşagəlməz hadisələr də ciddi şəkildə müzakirə olunmalıdır. Bu, çox təbii haldır. Buna ancaq sevinmək olar. Təki camaat müğənnilərin dava-dalaşının, hansısa aparıcının kökəlməyininin, hansısa aktrisanın arıqlamağının əvəzinə ictimai-siyasi-mədəni məzmunlu hadisələri müzakirə etsin.
Lakin məsələnin maraqlı, həm də mənfi tərəfi ondan ibarətdir ki, bəzi adamlar qonşu ölkədə baş verən xoşagəlməz hadisələri müzakirə edərkən, rəylər, fikirlər bildirərkən sevinclərini gizlədə bilmirlər. Belələrinin sayı çox deyil. İnsafən Azərbaycanda siyasiləşmiş, nisbətən aktiv təbəqənin nümayəndələri qonşu ölkənin uğurlarına hər zaman seviniblər. Bu, elə belə də olmalıdır. Əgər insan təbiətcə həqiqətən demokratdırsa, harda olursa olsun demokratiyanın təntənəsinə, qələbəsinə sevinməlidir. Əgər insan təbiətcə həqiqətən demokratdırsa, harda olursa olsun demokratiyanın dayaqlarının sarsılmasına kədərlənməlidir…
Yaddaşım məni aldatmırsa, dəyəsən Corc Oruel belə deyirdi: “Cəmiyyətdə mənəvi böhran dərinləşdikcə, həqiqəti söyləyən adamlara qarşı nifrət daha da artır”. Çox maraqlıdır, niyə? Sadə bir səbəbə görə. Yaltaq adam istəyir ki, hamı yaltaq olsun və onun yaltaqlığı yaltaqlıq kimi görünməsin, norma, adi həyat tərzi, hətta zərurət kimi görünsün. Oğru istəyir ki, hamı oğru olsun və onun oğurluğu oğurluq kimi görünməsin, norma, adi həyat tərzi, hətta zərurət kimi görünsün. Bəzən beş-altı adamın yaltaqlanmadan, oğurluq etmədən yaşaması bütöv yaltaqlar və oğrular ordusunu narahat edir. Yaltaqlar ordusu istəyir ki, bu beş-altı adam bezsin, yorulsun, həyat fəlsəfəsinin, yaşayışının, getdiyi yolun “mənasızlığını” dərk etsin, min cür məhrumiyyətlərlə qarşılaşsın, ailəsinin, övladlarının qarşısında üzüqara olsun, nəhayət, canı boğazına yığılmış halda, onların ordusuna qoşulsun və onlar da dərindən rahat nəfəs alsınlar. Bu mənada həqiqəti söyləyən, hətta doğru yaşamağa cəhd edən adamlara qarşı bir cəmiyyətdə nifrətin artması həmin cəmiyyətdə mənəvi böhranın dərinləşməsinin göstəricisidir.
Cəhənnəmə gedən, özünə yoldaş axtarar. Qonşu ölkədə baş verən xoşagəlməz hadisələrə bəzi adamların sevinməklərini bu atalar sözünün açdığı pəncərədən baxdıqda yaxşı başa düşmək olar. Bəzi adamlar istəyirlər ki, qonşuda da vəziyyət onların ölkəsindəki kimi bərbad olsun və bunun fonunda yaşadıqları ölkədəki bərbad vəziyyət, insan deyilən varlığın qarışqa qədər hüququnun, insan deyilən varlığın qarışqa qədər qiymətinin olmaması norma kimi görünsün. Köləliyin elə bir həddi var ki, kölə öz qandallarını sevməyə başlayır. Qonşu ölkədə baş verən xoşagəlməz hadisələrə bəzi adamların sevinməkləri kölələrin öz qandallarını sevməyə başlamaqlarının əyani sübutudur. Əks halda bir insan qonşu ölkədə xoşagəlməz hadisələrin baş verməsinə, yaxud hardasa, lap olsun uzaq bir ölkədə demokratiyanın dayaqlarının sarsılmasına, despotizmin təntənəsinə niyə sevinməlidir ki?
İndi bir çox yoldaşlar bu suala cavab axtarırlar: Bir mitinqdə əllidən artıq jurnalist xəsarət aldığı halda Beynəlxalq söz azadlığı reytinqində niyə Azərbaycan yüz altmış səkkizinci, Gürcüstan isə altmışıncı yerdə dayanıb.
Bu suala media üzrə mütəxəssislər əhatəli və peşəkar cavab versələr daha yaxşı olar. Bir publisist kimi sadəcə onu deyə bilərəm ki, əllidən artıq jurnalistin xəsarət aldığı elə həmin mitinqi İctimai Televiziya canlı göstərirdi. Dünən keçirilən mitinqi də İctimai Televiziya canlı göstərməkdə idi. Beynalxalq söz azadlığı reytinqində Azərbaycanın yüz altmış səkkizinci, Gürcüstanın altmışıncı yerdə dayanmasını başa düşməyən, bunu ikili standart kimi qiymətləndirən yoldaşlar Azərbaycan İctimai Televizyasının müxalifətin mitinqini canlı nümayiş etdirməsini təsəvvür edirlərmi? Bəlkə belə bir şey olub, bəlkə belə bir şey var və dünyanın bundan xəbəri yoxdur?
Tokio Olimpiadasında Azərbaycan tərəfindən qırx dörd idmançı qüvvəsini sınaqdan keçirəcək. Bu qırx dörd idmançının azı yarısı ordan-burdan gətirilib milliləşdirilən idmançılardır. Gürcüstan isə Tokio Olimpiadasında otuz beş idmançı ilə iştirak edəcək. Bu otuz beş idmançının demək olar ki, hamısı Gürcüstanda yetişib. Azərbaycanda idmanın inkişafına xərclənən milyardları, üstəlik iki ölkə arasındakı əhali fərqini nəzərə aldıqda acınacaqlı vəziyyəti yəqin ki, asanlıqla təsəvvür edə bilərsiniz.
Qonşu ölkədə baş verən xoşagəlməz hadisələrə sevinən cənablar bu kimi acınacaqlı halları müzakirəyə çıxarsalar həm özləri, həm də yaşadıqları ölkə üçün daha yaxşı olmazmı? Şüşə, patı deyilən zəhrimar Azərbaycanda adamları dəstə-dəstə, küçə-küçə, kənd-kənd, qəsəbə-qəsəbə, rayon-rayon məhv etməkdədir. Yüzlərlə, minlərlə yox, on minlərlə ailələr dağılıb. Yüzminlərlə insanın, yeniyetmə oğlan və qızların həyatı məhv olub. Narkomaniya Azərbaycanda at oynadır, meydan sulayır. Vəziyyət faciəvi hal alıb. Bu faciəvi vəziyyətdən danışmaq əvəzinə kəsəklər oturub daş üçün ağlamaqdadır.
“Faciənin buynuzu olmur!” adlı yazıda qeyd etmişdik: “Siyasi şüuru formalaşmamış xalqlar gözlə görünməyən, əllə tutulmayan faciələri dərk etmirlər. Siyasi şüuru formalaşmamış xalqlar yalnız və yalnız gözlə görünən, əllə tutulan faciələrlə üzləşdikdən sonra necə bir dərin uçuruma düşdüklərini dərk edirlər. Onda da artıq gec olur. Uçuruma düşüb çıxmaq hər xalqın işi deyil”. Buyurun, gözlə görünməyən, əllə tutulmayan faciələrdən biri artıq gözlə görünməkdə, əllə tutulmaqdadır. Hələ qarşıda nələr olacağını bircə göydəki kişi bilir. Bizə ancaq ehtimal, güman etmək qalır.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.