Press "Enter" to skip to content

Международный день Навруз

Teologik yondashuvga ko`ra, turli buyumlarga sig`inish va ko`pxudolik, jumladan animizm, totemizm, fetishizm va shomonlik yakkaxudolilikdan keyin yuzaga kelgan. (1-rasm)

Праздник Новруз отметили в Совете Европы – ФОТО

Постоянное представительство Азербайджанской Республики в Совете Европы и делегация Азербайджана на Конгрессе местных и региональных властей Совета Европы при поддержке Национальной комиссии по делам ЮНЕСКО провели мероприятие в рамках 44-й сессии Конгресса по случаю праздника Новруз.

Об этом сообщили в Госкомитете по работе с диаспорой.

В мероприятии приняли участие официальные лица Совета Европы, представители дипломатического корпуса в Страсбурге, члены Конгресса и другие.

В ней выступили постоянный представитель Азербайджана в СЕ Фахреддин Исмайылов, президент Конгресса местных и региональных властей Совета Европы Линдерт Вербик, руководитель делегации Азербайджана в Конгрессе Анар Ибрагимов.

Были исполнены азербайджанские народные песни и мугамы, а также азербайджанские национальные танцы.

В тот же день в церкви Сен-Пьер-ле-Жен в центре Страсбурга был организован концерт, приуроченный к празднику Новруз.

Trlan novruzov dunya dbiyyatı tarixi

https://ria.ru/20230321/navruz-1859070768.html

Международный день Навруз

Международный день Навруз – РИА Новости, 21.03.2023

Международный день Навруз

Международный день Навруз или “персидский Новый год” – национальный праздник тюркских народов, один из древнейших праздников в истории человечества. Ежегодно. РИА Новости, 21.03.2023

2023-03-21T03:41

2023-03-21T03:41

2023-03-21T03:41

/html/head/meta[@name=’og:title’]/@content

/html/head/meta[@name=’og:description’]/@content

Международный день Навруз или “персидский Новый год” – национальный праздник тюркских народов, один из древнейших праздников в истории человечества. Ежегодно отмечается 21 марта. Навруз не является религиозным праздником и больше связан с народной традицией. В переводе с фарси Навруз означает “новый день” – наступление Нового года по солнечному летоисчислению, который совпадает с весенним равноденствием. Считается, что праздник уходит своими корнями в зороастризм, это одна из причин того, почему его признают далеко не все исламские деятели. Историки определяют возраст Навруза более чем в три тысячи лет, а его родина – Хорасан (историческая область в Центральной Азии). Названия праздника могут различаться в разных странах – Новруз, Науруз, Нуруз, Невруз, Наурыз, Ноуруз и др.Праздник отмечается как начало нового года более чем 300 миллионами человек во всем мире и празднуется на Балканах, Ближнем Востоке, Кавказе, в Центральной Азии, странах бассейна Черного моря и в других регионах.В 2009 году праздник был включен ЮНЕСКО в Репрезентативный список нематериального культурного наследия человечества. Нематериальное культурное наследие включает в себя обычаи и формы творчества, передаваемые из поколения в поколение. 23 февраля 2010 года Генеральная Ассамблея ООН объявила 21 марта Международным днем Навруз. Резолюция Генассамблеи с таким названием была принята по инициативе Азербайджана, Албании, Афганистана, бывшей югославской Республики Македонии (ныне Северная Македония), Индии, Ирана, Казахстана, Киргизии, Таджикистана, Туркмении и Турции.Празднование Навруза означает утверждение жизни в гармонии с природой, осознание неразрывной связи между созидательным трудом и природными циклами обновления и заботливое и уважительное отношение к природным источникам жизни.Считается, что этот праздник способствует продвижению ценностей мира и солидарности как между поколениями, так и внутри семьи, а также примирению и добрососедству, что содействует сохранению культурного разнообразия и укреплению дружбы между народами и различными общинами.Традиции и обряды празднования Навруза в каждом регионе разные, но их объединяют многие особенности. В большинстве стран перед праздником готовят символический огонь и воду, традиционные танцы заканчиваются перепрыгиванием костров и ручьев.В Иране такие пляски проходят в последнюю среду перед Наврузом и известны под названием Чаршанбех Сури или Чаршанбех-е Аташ. В Азербайджане этот обычай осуществляется за четыре среды перед празднованием Навруза.Во многих местах проведения Навруза семьи запасаются водой в последнюю среду года, а в Киргизии все тары в доме должны быть наполнены накануне праздника. Считается, что это принесет обилие в дом в новом году и отгонит невзгоды.Другой традицией Навруза является посещение кладбища перед праздником, куда люди приносят свечи, поминая умерших. В Казахстане накануне Навруза ставят две свечи перед входной дверью дома. В Азербайджане этот обряд проходит на второй день Навруза, известный как Родительский день.В день Навруза люди идут друг к другу в гости и дарят подарки. Детям часто дарят маленькие игрушки, по традиции они играют с художественно оформленными яйцами. Семьи и местные сообщества делятся друг с другом традиционным угощением, которое состоит из вареного риса и овощей с различными местными продуктами. В Киргизии праздничная трапеза является общественной церемонией в определенных местах города, где готовят Нооруз Кедже или Чон Кедже, суп из бычьего мяса. Повсеместной традицией Навруза является приготовление праздничного стола, на котором размещают ряд предметов – символический дар Солнцу для богатого урожая. В частности, на столе ставится зеркало и зажигаются свечи по числу членов семьи, которые нельзя гасить, пока они не догорят до конца. Главным блюдом Навруза является суманак или сумаляк – сладкая каша из проросших зерен пшеницы. На столе также должны присутствовать продукты, символизирующие непорочность, свет, обилие, счастье и плодородие в Новом году. По традиции на скатерть нужно выставить семь яств, название которых начинается с буквы “син”: сипанд (семена руты), себ (яблоко), сиахдане (черные косточки), санджид (дикая маслина), сирке (уксус), сир (чеснок) и сабзи (проросшее зерно). В Иране в него входят: секке (монета), серке (уксус), сир (чеснок), сумах (специя), саману (блюдо из проросшей пшеницы), санджед (ягода лоха) и сабзе (зелень, пророщенные в воде семена льна и злаковых). В Афганистане в такой набор входят грибы (сомарэк). В Азербайджане главным блюдом праздника является плов, а также традиционные сладости – шекербура, пахлава и гогал. Все они имеют символическое значение: шекербура – символ новолуния, пахлава – символ звезд, а гогал – символ солнца. Сямяни халвасы – также один из символов Навруза. Состав этой халвы простой, но готовить ее сложно: на это уходит около двух недель. Навруз традиционно сопровождается народными гуляньями, праздничными шествиями, концертами, кулинарными состязаниями поваров, спортивными соревнованиями, широкими ярмарками и красочными выставками. Материал подготовлен на основе информации РИА Новости и открытых источников

Dunyo dinlari tarixi — nazariya nima deydi? (foto)

Ma`lumotlarga ko`ra, dunyoda 10 mingdan ortiq din mavjud. Salkam 8 milliardni tashkil etuvchi jahon aholisining etnik tarkibiga nazar solsak, ikki mingga yaqin millat va elatdan iborat ekaniga guvoh bo`lamiz. Qiziq millatlar sonidan ham ko`p bo`lgan dinlar qanday yuzaga kelgan. Bu borada nazariyada qanday faktlar va tarixiy ma`lumotlar bor. Ushbu maqolada shu xususda olib borgan izlanishlarimizni jamladik.

Fanda dinlarning shakllanishi tarixiga oid ikki xil qarash mavjud. Birinchi qarashga ko`ra dinning paydo bo`lishi bevosita insoniyatning yaralishi bilan bog`liq. “Teologik yondashuv” ya`ni birinchi qarashga ko`ra, Xudo ilk insonlarni yaratishi bilan ularga O`zini tanitgan, natijada inson ilk dinga e`tiqod qila boshlagan. Bugun mavjud bo`lgan har qanday din o`zining tarixini insoniyat yaralishi – ilk inson bilan bog`lashini ko`rishimiz mumkin. Jumladan, islom dinida – Odam va Havvo, yahudiylik va xristianlikda – Adam va Eva, zardushtiylikda – Govmard va boshqalar. Mazkur ta`limotlar dinlarning muqaddas manbalarida bayon qilingan.

Teologik yondashuvga ko`ra, turli buyumlarga sig`inish va ko`pxudolik, jumladan animizm, totemizm, fetishizm va shomonlik yakkaxudolilikdan keyin yuzaga kelgan. (1-rasm)

1. Fetishizmga e’tiqod qiluvchilarning ma’budlari

Dinlarning kelib chiqishi haqidagi ikkinchi qarash fanda “materialistik yondashuv” deb nomlanadi. Mazkur qarashlarning paydo bo`lishi antik davrga borib taqalib, ilk bor qadimgi yunon faylasuflari qarashlarida aks etgan. XVII asrga kelib Evropada cherkov hokimiyatining susaya boshlashi, hurfikrlilik namoyandalari – din tanqidchilarining paydo bo`lishi, XIX asrning ikkinchi yarmida Charlz Darvin tomonidan “Turlarning kelib chiqishi” (1859) nomli asarning chop etilishi ham turtki bo`ldi. Qator olimlarning fikriga ko`ra din bu ijtimoiy hodisa, inson tafakkuri, emosiyalari mahsulidir. Mazkur qarash tarafdorlari dinlar soddadan – murakkabga, umumiylikdan – xususiylikka, ko`pxudolikdan – yakkaxudolikka tomon uzoq tarixiy evolyusion jarayonni bosib o`tgan deb hisoblashadi.

Materialistik qarash qo`rquv dinlarning kelib chiqishida asosiy rol o`ynagan hissiy holat ekanini ilgari suradi. Jumladan, ingliz faylasufi Gerbert Spenser (1820–1903) ham ibtidoiy qabila dinlarining kelib chiqishiga qo`rquv natijasida “ajdodlarga sig`inish” sabab bo`lganligini ta`kidlaydi. Spenser ijtimoiy hisob–kitoblarga suyangan holda, hayot qo`rquvining dinlardagi o`rniga alohida degan nazariyani ilgari surgan.

Raqamlarga murojaat qilsak, bugun eng ko`p tarafdorlarga ega dinlar 5 ta bo`lib, ular Islom, Xristianlik, Yahudiylik, Buddaviylik, Hinduizm sanaladi. Diniy e`tiqod mavzusi shaxsiy va erkin tanlovga asoslangan huquq bo`lishiga qaramay, bu borada turli-tuman statistikalar e`lon qilib boriladi. O`tgan 2021 yilgi raqamlarga ko`ra, xristianlik eng ko`p tarqalgan din bo`lib, unga dunyo bo`yicha 2,38 milliard kishi e`tiqod qiladi. Islom diniga e`tiqod qiluvchilar soni esa bugungi kunda 1,91 milliardni tashkil etmoqda. Hinduiylikka sig`inuvchilar soni esa 1,16 milliardga teng. Bu din tarqalish darajasi bo`yicha jahonda uchinchi o`rinda. Buddizmga esa esa 507 million kishi e`tiqod qiladi. Navbatdagi eng keng yoyilgan din yahudiylik bo`lib, unga e`tiqod qiluvchilar soni 14,6 million kishini tashkil etadi. Keling, endi eng ommalashgan ushbu besh dinning paydo bo`lish tarixiga nazar solsak.

1. Demak, izdoshlari soni bo`yicha dunyoda birinchi o`rinda turadigan Xristianlik (yunoncha christos – «muqaddas yog` surtilgan», «xaloskor») milodning I asrida Falastinda yuzaga kelgan. Xristianlik ta`limotining paydo bo`lishi Iso Masih shaxsi bilan bog`liq. Iso shaxsi haqidagi munozaralar fanda mifologik va tarixiy maktablarning paydo bo`lishiga olib kelgan. Mifologik maktab vakillari Isoni to`qima obraz sifatida bilishsa, tarixiy maktab tarafdorlari uning real shaxs bo`lganiga ishonch bildirishadi.

311 yilda xristianlik din sifatida rasmiy ravishda tan olindi. Shu asrning oxirida, imperator Konstantin davrida xristianlik davlat muhofazasini ado etuvchi va unga rahnamolik qiluvchi davlat diniga aylandi.

Xristianlikning muqaddas manbasi “Qadimgi Ahd” va “Yangi Ahd” deb nomlanuvchi ikki bo`limdan tarkib topgan “Bibliya” (yunoncha – “kitoblar”) kitobi hisoblanadi. (2-rasm)

2. “Bibliya” kitobi

1054 yilda xristianlik dini doirasida ilk yirik bo`linish ro`y berib, natijada pravoslav (Sharqiy xristianlik) va katolik (G`arbiy xristianlik) cherkovlari yuzaga keldi.

Pravoslavlik tarixan xristianlikning sharqiy yo`nalishi sifatida shakllandi. Nomlanishi yunoncha “orthodoxia” – “to`g`ri e`tiqod” tushunchasining rus tiliga tarjimasidan – Pravoslavlik so`zidan kelib chiqqan.

Katoliklik xristianlik dinining eng yirik yo`nalishi hisoblanadi. “Katolik” so`zi butun jahon, butun dunyo (umumiy, dunyoviy) degan ma`noga ega.

2. Islom dini eng keng tarqalgan navbatdagi din bo`lib, bu so`zning arab tilidagi lug`aviy ma`nosi – taslim bo`lish, bo`ysunish ma`nolarini beradi. Islom dini ta`limoti bo`yicha Muhammad payg`ambar (a.s.) avvalgi payg`ambarlar ishini davom ettirgan, ular dinini qayta tiklagan, Qiyomat oldidan yuborilgan oxirgi payg`ambar (Xotam al–anbiyo) – nabiy va rasul deb tan olinadi.

Islom dini VIIasrda Hijoz (G`arbiy Arabiston)da paydo bo`lgan. Islom dinining paydo bo`lishi xususida Islom manbalariga asoslangan diniy an`anada u ilohiy hodisa, insonlarni to`g`ri yo`lga solish uchun Alloh taolo tomonidan yuborilgan oxirgi ta`limot deb hisoblanadi. Islom talqinida dastlab yahudiy va xristianlar ham aynan musulmonlar e`tiqod qilgan Xudoga ishonganlar.

3. Qur`oni karim — Islom dinining muqaddas kitobi

Qur`oni karim Islom dinining muqaddas kitobi hisoblanadi. Mazkur kitobning bir necha nomlari bo`lib, ulardan “Qur`on” (arabcha – o`qish), “Furqon” (farqlovchi), “al–Kitob” nomlari mashhur. Qur`on 114 ta sura, 6236 oyatdan iborat. Sura Qur`ondan bir bo`lak bo`lib, eng kami uchta, eng ko`pi 286 oyatni o`z ichiga oladi. (3-rasm)

Qur`ondagi suralar o`z mazmuniga yoki nozil bo`lgan vaqtiga, ya`ni xronologik tartibiga qarab emas, balki Muhammad (s.a.v.) belgilab bergan tartib asosida payg`ambar vafotidan keyin jamlab yozilgan.

3. Yahudiylik dunyodagi eng qadimiy milliy dinlardan biri bo`lib, taxminan miloddan avvalgi ikkinchi ming yillikda Misrda paydo bo`lgan. Yahudiylik yagona Xudoga, muqaddas kitobga va payg`ambarlarga imon keltirilishi bilan milliy dinlardan, milliylashtirilishi bilan esa, ilohiy dinlardan ajralib turadi. Yahudiylikda diniylik va milliylik o`zaro birlashib ketgan bo`lib, ularni bir–biridan alohida tushunish mumkin emas. Yahudiylik dini vakillari tarixiy va adabiy – badiiy manbalarda “yahudiy”, “ibroniy” va “isroil o`g`illari” kabi nomlar bilan tilga olinadi.

4. “Tavrot” — Yahudiylikning muqaddas kitobi

“Tanah” va “Talmud” Yahudiylikning muqaddas kitoblari hisoblanadi. “Tanah” kitobi “Tora” (“Tavrot”), “Naviim” (“Payg`ambarlar”) va “Ketuvim” (“Kitoblar”) kabi uch bo`limdan tashkil topgan. “Tanah” nomi esa, ana shu uch bo`limning ibroniycha bosh harflarining qo`shilishidan hosil bo`lgan. (4-rasm)

4. Hinduiylik atamasi “Hind daryosi atrofida yashovchi” ma`nosini bildiruvchi fors so`zidan kelib chiqqan bo`lib, g`arb olimlari mintaqa xalqining dinini ifodalash uchun uni ishlatganlar. Hindlar esa o`z dinlarini “Sanatana Dxarma” – azaliy–abadiy din, deya nomlaydilar. Mazkur din, asosan Hindistonda tarqalgan bo`lib, mamlakat aholisining 83 foizi unga e`tiqod qiladi.

5. Hinduizm dinining ilohlari haykali

Hinduiylikda totemistik unsurlar yorqin namoyon bo`lib, bu, asosan, sigir, maymun, ilon kabi xayvonlarning ilohiylashtirilishida namoyon bo`ladi. Hinduiylikning aqidaviy, marosimiy va ramziy sohalardagi juda ham murakkab tizimi unga e`tiqod qiluvchilarning turlicha talqinida yana ham murakkablashib ketadi. (5-rasm)

5. Diniy–falsafiy ta`limot sifatida vujudga kelgan Buddaviylik bugungi kunda e`tiqod qiluvchilar soniga ko`ra, xristianlik, islom dinidan keyingi o`rinda turadigan jahon dinlaridan biri hisoblanadi.

Buddaviylik miloddan avvalgi VI–V asrlarda Shimoliy Hindistonda vujudga kelgan. Bu davrga kelib ko`p xudolikka asoslangan vedachilik, braxmanlik, jaynizm yangi ijtimoiy sharoitga javob bera olmay qolgan edi.

Buddaviylikning asoschisi Siddhartha (sanskritcha “ezguliklar keltiruvchi”) Gautama Shak`yamuni (mil. av. 567–488 y.) real tarixiy shaxs bo`lib, Hindiston va Nepal chegarasidagi Kapilavasta viloyatining Shak`ya qabilasi hukmdori oilasida tug`ilgan. Manbalarda uning ot minish, ov qilish, yugurish, kurash, she`r o`qish, husnixat va boshqa sohalarda mahoratli bo`lgani, bilimlarni oson o`zlashtirgani uchun donishmandlar unga saboq berishga ojiz qolganlari qayd etiladi. (6-rasm)

6. Budda haykali. Yaponiya

Umuminsoniy g`oyalarning targ`ib etilishi hamda har bir millatning Budda ta`limotini o`z tilida o`qib–o`rganishi mumkinligi buddaviylikning turli hududlarga tarqalishiga zamin yaratgan. Milodning birinchi asrlarida buddaviylik butunlay boshqacha tus oladi. Budda ilohiylashtirilib, xudo darajasiga ko`tariladi va unga sig`iniladi. Buddaviy donishmandlar fikricha, har bir inson juda ko`p ezgu va yaxshi ishlar qilish orqali Buddaga aylanishi mumkin.

Buddaviylik qoidalari va axloqiy tamoyillarini o`zida mujassam etgan kitob “Tipitaka” ushbu dinning muqaddas manbasi sanaladi. Hozirda “Tipitaka”ning ilk qo`lyozma nusxasi Shri Lanka (Seylon)da saqlanadi.

Yuqorida dunyo xalqlari orasida eng keng tarqalgan besh dinning kelib chiqish tarixiga oid bo`lgan nazariy ma`lumotlarni jamladik. Ta`kidlash lozimki, ushbu dinlarning tub mohiyatida ezgulik va insoniylik g`oyalari ulug`lanadi. Shunday ekan, dinimiz, millatimiz va irqimizdan qat`iy nazar ezgu qadriyatlarni, insoniylikni unutmaylik.

Risolat MAXSIMOVA tayyorladi

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.