Press "Enter" to skip to content

Komputer texnologiyalari mavzusida uslubiy qoʻllanma

Mening bolalik yillarim Farg’ona vodiysining Yaypan, Nursuq, Qudash, Buvayda, Tolliq, Olqor, Yulg’unzor, Oqqo’rg’on degan qishloqlarida o’t- gan. O’tmish hayot lavhalaridan esimda qolganlarini «0’tmishdan ertaklar» asarimda qalamga oldim.

Kompyuter texnikasinin əsaslari

Kompyuter (ingiliscə “computer”) – informasiyanın avtomatik emal olunması üçün elektron qurğular kompleksidir, “hesablayıcı” deməkdir.

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi

İlk hesablayıcı kimi Romada əlin barmaqlarından istifadə etmişlər.

Sonradan bu məqsədlə daşlardan istifadə etməyə başlamışlar.

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi

B.e.ə. V – IV əsrlərdə ən qədim hesablama vasitəsi – yunanların “abak” adlandırdığı “salamin lövhəsi” yaradılmışdır.

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi

Çində suan-pan (VI əsr)

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi

Blez Paskal

Fransa

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi

Vilhelm Leybnis

Almaniya

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi

Çarlz Bebbic

İngiltərə

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi

Ada Avqusta Lavleys

İngiltərə

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi

Proqramla idarə olunan

ilk kompyuter – Z3

1941-ci il

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi

Con Fon Neyman

ABŞ

Birinci nəsil kompyuterlər

İllər: 1950 – 1959

Element bazası: elektron lampalar

Qabarit ölçüləri: çox böyük

İş etibarlılığı: az

Yaddaş tutumu: çox kiçik

İşləmə sürəti: çox kiçik

Hesablama

məhsuldarlığı: 1 san. bir neçə 10 000 əməliyyat

Birinci nəsil kompyuterlər

Kompyuterlərin tətbiq sahəsi çox məhdud olmuşdur.

Əsasən riyazi məsələlərin həlli üçün istifadə olunmuşdur.

Birinci nəsil kompyuterlər

İkinci nəsil kompyuterlər

İllər: 1960 – 1969

Element bazası: yarımkeçirici, tranzistor (diod)

İş etibarlılığı: nisbətən böyük

Yaddaş tutumu: nisbətən böyük

İşləmə sürəti: nisbətən böyük

Hesablama

məhsuldarlığı: 1 san. bir neçə 100 000 əməliyyat

İkinci nəsil kompyuterlər

Giriş-çıxış qurğuları təkmilləşdirilmişdir.

Böyük tutumlu xarici yaddaş (maqnit lentində) qoşulmuşdur.

Mətn informasiyasının emalı mümkün olmuşdur.

Alqoritmik dillərin tətbiqi geniş istifadə olunmağa başlanmışdır.

Xarici qurğularla əsas qurğuların paralel işlənməsi təmin edilmişdir.

İkinci nəsil kompyuterlər

Üçüncü nəsil kompyuterlər

İllər: 1970 – 1985

Element bazası: mikroelektronika, inteqral sxemlər

Qabarit ölçüləri: nisbətən kiçik

İş etibarlılığı: nisbətən böyük

Yaddaş tutumu: nisbətən böyük

İşləmə sürəti: nisbətən böyük

Hesablama

məhsuldarlığı: 1 san. bir neçə on milyon əməliyyat

Üçüncü nəsil kompyuterlər

Aparat və proqram vasitələrindən birgə istifadə olunmağa başlanmışdır.

Əməliyyat sistemləri yaradılmışdır.

Qabarit ölçülər kiçilmişdir.

Multiproqram rejimi mümkün olmuşdur.

Müxtəlif tipli xarici qurğuların qoşulmasına imkan yaranmışdır.

Xarici yaddaş kimi maqnit disklərindən istifadə edilmişdir.

Üçüncü nəsil kompyuterlər

Dördüncü nəsil kompyuterlər

İl: 1985 – indiyə qədər

Element bazası: Böyük inteqral sxemlər və çox böyük inteqral sxemlər (BİS və ÇBİS)

Qabarit ölçüləri: 10-100 dəfələrlə kiçik

İş etibarlılığı: böyük

Yaddaş tutumu: böyük

İşləmə sürəti: böyük

Hesablama

məhsuldarlğı: 1 san. bir neçə 100 milyon əməliyyat

Dördüncü nəsil kompyuterlər

BİSÇBİS yaradılmışdır.

Əməli yaddaş inteqral sxemlərdə qurulurdu.

Əməli yaddaşın işləmə sürəti və tutumu xeyli artmışdır.

Fərdi kompyuterlər yaradılmışdır.

Dördüncü nəsil kompyuterlər

Beşinci nəsil kompyuterlər

Bu günün və gələcəyin kompyuterləri

Beşinci nəsil kompyuterlər

təkmilləşdirilmiş insan-maşın interfeysinin yaradılması (nitqin, səsin, obrazların və s. tanınması);

Biliklər bazasının və süni intellekt sistemlərinin yaradılması üçün məntiqi proqramlaşdırmanın inkişaf etdirilməsi;

Hesablama texnikasının istehsalında yeni texnologiyaların yaradılması;

Kompyuterlərin və hesablama komplekslərinin yeni arxitekturalarının yaradılması.

Kompyuterlərin təsnifatı

Qabarit ölçülərinə və məhsuldarlığına görə kompyuter aşağıdakı siniflərə bölünür:

Böyük kompyuterlər

Tarixən ilk dəfə böyük kompyuterlər yaranmışdır. Onların element bazaları elektron lampalardan başlayaraq inteqral sxemlərə qədər təkmilləşdirilmişdir.

Bu sinif kompyuterlərə IBM firmasının bir sıra modellərini – IBM 360, 370, 390 və onların analoqları olan EC 1040, 1045, 1050, 1055 aid etmək olar.

Böyük kompyuterlər

Super (çox böyük) kompyuterlər

Geniş sahədə planlaşdırma və proqnozlaşdırma, nüvə energetikası, hərbi müdafiə sahələrində böyük kompyuterlərin məhsuldarlığı kifayət etmirdi. Bu səbəbdən super kompyuterlərin yaradılmasına ehtiyac yarandı.

Super kompyuterlərdə hesablamaların paralel aparılması hədsiz işləmə sürəti almağa imkan verir.

Buna misal olaraq EC-1065, EC-1066, ElbrusCray Research kompyuterlərini göstərmək olar.

Super kompyuterlər

Super kompyuterlər

Orta kompyuterlər

Orta kompyuterlər böyük kompyuterlərə nisbətən az imkanlara malikdirlər, lakin nisbətən ucuzdurlar.

Bu kompyuterlərə EC sinfinin bəzi modellərini (EC-1036, EC-1130 və s.) aid etmək olar. Xaricdə orta kompyuterlər IBM, DEC (Digital Equipment Corporation), HP, Comparex və s. firmalarında istehsal olunur.

Orta kompyuterlər

Mini (kiçik) kompyuterlər

Mini kompyuterlər ölçülərinin və qiymətlərinin böyük kompyuterlərə nisbətən kiçik olmasına baxmayaraq, universal imkanlara malikdirlər. Mini kompyuterlər 60-cı illərdə yaradılmış və sonradan böyük sürətlə inkişaf etmişlər.

Mini kompyuterlərə misal olaraq DEC firmasının istehsal etdiyi PDPVAX kompyuterləri və onların analoqları olan CM tipli maşınları göstərmək olar.

Mini kompyuterlər

Mini kompyuterlər

Mikro-kompyuterlər

Mikroprosessorların və mikro-kompyuterlərin inkişafındakı nailiyyətlər istifadəçilərə fərdi xidmət üçün və kompyuter texnikası sahəsində mütəxəssis olmayan istifadəçilərin müxtəlif məsələlərin həllinə yönəlmiş fərdi kompyuterlərin (FK) yaradılmasına gətirib çıxardı.

Bu kompyuterlərin əsas istehsalçıları IBM, DEC, HP, Apple, Compac, Comparex, Siemens, ICL və b. firmalardır.

Mikro-kompyuterlər

Kompyuterin arxitekturası və strukturu

Kompyuter arxitekturasında

Con Fon Neymanın

40-cı illərdə təklif etdiyi prinsiplər əsas götürülür.

Kompyuterin arxitekturası və strukturu

Neyman arxitekturalı hər bir kompyuter iki hissədən ibarətdir:

Mərkəzi hissə

Mərkəzi hissəyə aşağıdakılar daxildir:

Periferiya hissəsi

Neyman arxitekturası

Mikroprosessor

Mikroprosessor kompyuterin əsas qurğusu olub, DYQ-da saxlanan hesab və məntiq əməliyyatlarını yerinə yetirir və kompyuterin ümumi işini idarə edir.

Kompyuterin yaddaşı

Kompyuterin yaddaşı funksional baxımdan iki hissəyə bölünür:

Daxili yaddaş

Daxili yaddaş proqramların və emal olunan verilənlərin saxlanması üçündür və iki hissədən ibarətdir:

Əməli yaddaş

Əməli yaddaş (RAM – Random Access Memory, operativ yaddaş, müvəqqəti yaddaş)

elektrik enerjisindən asılı olan yaddaşdır, informasiyanın müvəqqəti saxlanılması üçün istifadə edilir.

Müasir EHM-də əməli yaddaş Gbaytlarla ölçülür.

Daimi yaddaş

Daimi yaddaş (ROM – Read Only Memory,

sabit yaddaş)

elektrik enerjisindən asılı olmayan yaddaşdır,

informasiyanın daimi saxlanılması üçün istifadə edilir.

Burada əməliyyat hissəsinin bir bölməsi – daxiletmə və xaricetmənin baza sistemi (BIOS), kompyuterin düzgün işləməsini yoxlayan proqramlar və s. saxlanılır.

Xarici yaddaş

Xarici yaddaş informasiyanın uzun müddət saxlanması üçün istifadə edilir.

Bu yaddaş enerjidən asılı olmayan daşıyıcılarda qurulur.

Daxiletmə-xaricetmə qurğuları

Daxiletmə-xaricetmə qurğuları informasiyanın kompyuterə daxil edilməsi və kompyuterdən xaric edilməsi, həmçinin istifadəçi ilə kompyuter arasında ünsiyyətin təmin edilməsi üçün istifadə olunur.

Kompyuterin arxitekturası və strukturu

Kompyuterin əsas xarakteristikaları

Kompyuterin əsas xarakteristikaları aşağıdakılardır:

Kompyuterin əsas xarakteristikaları

Kompyuterin işləmə sürəti prosessorun bir saniyədə yerinə yetirdiyi sadə əməliyyatların sayı ilə təyin olunur.

Yaddaş tutumu (və ya həcmi) kompyuterin yaddaşında saxlana bilən informasiyanın maksimum miqdarı ilə təyin olunur.

Kompyuterin əsas xarakteristikaları

Hesablama dəqiqliyi ədədlərin təsviri üçün istifadə olunan mərtəbələrin sayından asılıdır.

Əmrlər sistemi prosessorun yerinə yetirə bildiyi əmrlər toplusudur.

Kompyuterin əsas xarakteristikaları

Kompyuterin qiyməti işləmə sürətindən, yaddaş tutumundan, əmrlər sistemindən asılıdır.

Kompyuterin iş etibarlılığı müəyyən şərtlər daxilində və müəyyən vaxt müddəti ərzində öz xassələrini saxlamaq qabiliyyətidir.

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

“Komputer texnologiyalari” mavzusida uslubiy qoʻllanma

Maqsad: DTS talablariga asosan so’zlarning bosh harf bilan yozilishi haqida bilim berish. Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga joy nomlari bosh xarf bilan yozilishi xaqida bilim berish. Tarbiyaviy: O’quvchilarga tilimizga, milliy urf – odatlarimizga, buyuk bobolarimizga muhabbat ruhini singdirish. Rivojlantiruvchi: O’quvchilarni nutqini o’stirish, tafakkurini rivojlantirish. O`quv jarayoniga oid kompetensiyalar: TK2 darsda kitob bilan ishlay olish, o‘rganilayotgan mavzuni, kerakli qoidani, mashqni topish, mashq topshiriqlarini tartibi bilan bajarish, TK3 mustaqil ma’noga ega bo‘lgan bir necha so‘zdan tuzilgan so‘zni topish va namuna asosida so‘zlar tuzish; TK4 o‘zining o‘quvchilik burch va huquqlarini, vazifalarini bilish va ularga rioya qilish; FK 1: kishilarning his-hayajonini bildirgan gaplarni, gaplarni mazmuniga ko‘ra farqlaydi, oxiridagi nuqta, so‘roq va undov belgilariga qarab o‘qiy oladi, ajrata oladi, gap ohangiga rioya qilgan holda ravon va ifodali o‘qiy oladi; FK 2: mavzuga oid so‘zlarni og‘zaki va yozma nutqda qo‘llay oladi, tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘llay oladi.

Dars turi: Yangi bilim berish o’tgan mavzuni mustahkamlash..

Me’todi: Guruhlarda ishlash, mustaqil ish, savol – javob.

Jihozi: darslik, ko’rgazma,tarqatma

Darsning borishi

I. Tashkiliy qism: a) Salomlashish , davomat aniqlash, tozalikni tekshirish.

c) Ma’naviyat daqiqasini o’tkazish “ Vatan ravnaqi” mavzusida suhbat

d) ingliz tili daqiqasi compatriot – vatandosh..

II. O’tgan mavzuni so’rash va mustahkamlash.

Tarqatmalar yordamida o’quvchilarni darsga jalb etish.Uyga berilgan vazifani tekshirib baholash.

III Yangi mavzu bayoni 103 – mashq. Rasmda qaysi shahar tasvirlangan? Matnni o’qing.

Toshkent – O`zbekistonning poytaxti. Toshkentning yer osti shaharchasi metro deyiladi. Metroning Chilonzor, O‘zbekiston, Yunusobod yo‘nalishlari da po yezd lar qatnaydi. Toshkentda Fransiya, Germaniya, Rossiya, Koreya, Yaponiya kabi ko‘plab xorijiy davlatlar ning elchi – xonalari joylashgan.

O’ylang! Joy nomlari qanday xarf bilan yozilgan? Nima uchun?

IV Yangi mavzuni mustahkamlash: 104 – mashq. Matndan nimalarni bilib oldingiz? Joy nomlari va shaxs ismlarini aniqlang. Ularga so’roq bering

Ko‘hna Urganch Xorazm davlatining poytaxti edi. Uni Chingizxon qo‘shinlari vayron etdi. Jaloliddin Manguberdi Vatan ozodligi uchun kurashdi.

Topshiriq: Ko‘chiring. Joy nomlari va kishi ism lari ning tagiga chizing. Matndan nimalarni bilib oldingiz?

Urganch , Xorazm , Chingizxon , Jaloliddin Manguberdi ,

V Baholash. Dars yakunida umumiy ballar e’lon qilinadi va faol, bilimdon o’quvchilar rag’batlantiriladi.

VI. Uyga vazifa. 105-mashq. O‘qing. Matnda kim ning yoshligi bayon qilingan?

Mening bolalik yillarim Farg’ona vodiysining Yaypan, Nursuq, Qudash, Buvayda, Tolliq, Olqor, Yulg’unzor, Oqqo’rg’on degan qishloqlarida o’t- gan. O’tmish hayot lavhalaridan esimda qolganlarini «0’tmishdan ertaklar» asarimda qalamga oldim.

Joy nomlarini bosh harf bilan ko’chiring. Ularga so’roq bering.

Tuzuvchi: ___ _____________

Tekshirdi: ___ ______________

Sana______________________

Mavzu: Joylarga atab qo‘yilgan nomlarning bosh harf bilan yozilishi(106-108-mashqlar).

Maqsad: DTS talablariga asosan so’zlarning bosh harf bilan yozilishi haqida bilim berish. Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga joy nomlari bosh xarf bilan yozilishi xaqida bilim berish. Tarbiyaviy: O’quvchilarga tilimizga, milliy urf – odatlarimizga, buyuk bobolarimizga muhabbat ruhini singdirish. Rivojlantiruvchi: O’quvchilarni nutqini o’stirish, tafakkurini rivojlantirish. O`quv jarayoniga oid kompetensiyalar: TK2 darsda kitob bilan ishlay olish, o‘rganilayotgan mavzuni, kerakli qoidani, mashqni topish, mashq topshiriqlarini tartibi bilan bajarish, TK3 mustaqil ma’noga ega bo‘lgan bir necha so‘zdan tuzilgan so‘zni topish va namuna asosida so‘zlar tuzish; TK4 o‘zining o‘quvchilik burch va huquqlarini, vazifalarini bilish va ularga rioya qilish; FK 1: kishilarning his-hayajonini bildirgan gaplarni, gaplarni mazmuniga ko‘ra farqlaydi, oxiridagi nuqta, so‘roq va undov belgilariga qarab o‘qiy oladi, ajrata oladi, gap ohangiga rioya qilgan holda ravon va ifodali o‘qiy oladi; FK 2: mavzuga oid so‘zlarni og‘zaki va yozma nutqda qo‘llay oladi, tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘llay oladi.

Dars turi: Yangi bilim berish o’tgan mavzuni mustahkamlash..

Me’todi: Guruhlarda ishlash, mustaqil ish, savol – javob.

Jihozi: darslik, ko’rgazma,tarqatma

Darsning borishi

I. Tashkiliy qism: a) Salomlashish , davomat aniqlash, tozalikni tekshirish.

c) Ma’naviyat daqiqasini o’tkazish “ Vatan ravnaqi” mavzusida suhbat

d) ingliz tili daqiqasi compatriot – vatandosh..

O`qituvchi o`quvchilarni darsga jalb qiladi va bolajonlarni darsga tayyorlaydi.Bunda o`qituvchi kichik she`rlardan ham foydalanishi mumkin.

II. O’tgan mavzuni so’rash va mustahkamlash. Tarqatmalar yordamida o’quvchilarni darsga jalb etish.Uyga berilgan vazifani tekshirib baholash. Uyga vazifani tekshirish. Xato va kamchiliklar bilan ishlash

O`qituvchi bolajonlarni o`tgan dars vazifani qay darajada o`zlashtirganini bilib olish, yangi darsga poydevor yaratish maqsadida “Aqliy hujum”, “BBB” metodlaridan foylanib o`quvchilar bilimini tekshiradi. O`tgan darsni mustahkamlab, faollarni rag`batlantiradi.

III Yangi mavzu bayoni Yangi mavzu o`qituvchi o`quvchilarga tushuntiradi. Ko`rgazmali qurollar, slayddan foydalanib.

O’quvchilar bilan salomlashildi. Davomat aniqlandi. Sinf ahboroti eshitildi. 1991 – yil 31 – avgust O’zbekistonimiz uchun asrga atigulik kun bo’ldi. Shu kundan boshlab O’zbekiston zaminida mardona ,,Mustaqillik” so’zi tilimizga ko’chdi, ongimiz, tilimizdagi qulf sharaqlab ochilib ketdi.

III Yangi mavzu bayoni: 106 – mashq. Joy nomlarini ko’chiring.

Qarshi

Qarshi — qadimiy va navqiron shahar. Qarshi shahridan temiryo‘l o‘tadi. Temiryo‘l Qarshini Toshkent, Farg‘ona, Samar qand, Buxoro, Termiz shaharlari bilan bog‘laydi.

Qarshi, Toshkent, Farg’ona, Samarqand, Buxoro, Termiz.

Topshiriq: Joy nomlarining imlosini tushuntiring. Ularga so‘roq bering. Ketmaket kelgan undoshlarning tagiga chizing.

IV Yangi mavzuni mustahkamlash 107 – mashq O’zingiz bilgan shahar, qishloq, mahalla, ko’cha nomlarini yozing

O`tilgan mavzuni o`qituvchi “BBB” metodi o`rqali, savol –javob qilib , yangi mavzu mustahkamlanadi.

V. Baholash. Dars yakunida umumiy ballar e’lon qilinadi va faol, bilimdon o’quvchilar rag’batlantiriladi.

VI. Uyga vazifa: Faollar baholanadi. Uyga vazifa beriladi. 108-mashq. Ko’chiring. Joy — nomlarining tagiga chizing.

Buxoro — qadimiy va navqiron shahar. Shaharda Labihovuz, Ko’kal- dosh kabi yodgorliklar bor. Sayohat- chilar Shohrud arig’i bo’yida sayr qiladilar.

Navqiron so’zining ma’nosini bilasizmi?

Tuzuvchi: ___ _____________

Tekshirdi: ___ ______________

Sana__________________________

Mavzu: Hayvonlarga atab qo‘yilgan nomlarning bosh harf bilan yozilishi (109-110-mashqlar)

Maqsad: DTS talablariga asosan bosh harf bilan yozilishi xaqida bilishi. Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga hayvonlarga qo’yilgan nomlarni bosh harf bilan yozishni orgatish. Tarbiyaviy: O’quvchilarni tilimizga, milliy urf – odatlarimizga muhabbat ruhini singdirish. O`quv jarayoniga oid kompetensiyalar: TK2 darsda kitob bilan ishlay olish, o‘rganilayotgan mavzuni, kerakli qoidani, mashqni topish, mashq topshiriqlarini tartibi bilan bajarish, TK3 mustaqil ma’noga ega bo‘lgan bir necha so‘zdan tuzilgan so‘zni topish va namuna asosida so‘zlar tuzish; TK4 o‘zining o‘quvchilik burch va huquqlarini, vazifalarini bilish va ularga rioya qilish; FK 1: harflarni yozuvda imlo va husnixat qoidalariga amal qilgan holda harflarni bir-biriga ulab, ko‘chirib, namunaga qarab yoza oladi. Bir mavzu doirasidagi savollarga javob yoza oladi, FK 2: mavzuga oid so‘zlarni og‘zaki va yozma nutqda qo‘llay oladi, tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘llay oladi. Rivojlantiruvchi: O’quvchilarni nutqini o’stirish, tafakkurini rivojlantirish.

Dars turi: Yangi bilim berish o’tgan mavzuni mustahkamlash..

Me’todi: Noan’anviy, mustaqil ish, aqliy hujum

Jihozi: darslik, ko’rgazma,tarqatma

Darsning borishi

I. Tashkiliy qism:

c) Ma’naviyat daqiqasini o’tkazish

II. O’tgan mavzuni so’rash va mustahkamlash. Tarqatmalar yordamida o’quvchilarni darsga jalb etish.Uyga berilgan vazifani tekshirib baholash. Uyga vazifa tekshiriladi. 108-mashq. Ko’chiring. Joy — nomlarining tagiga chizing.

Buxoro—qadimiy va navqiron shahar.Shaharda Labihovuz,Ko’kaldosh kabi yodgorliklar bor.Sayohatchilar Shohrud arig’i bo’yida sayr qiladilar.B.Saidomonovdan

Navqiron so’zining ma’nosini bilasizmi?

Uyga vazifani tekshirish. Xato va kamchiliklar bilan ishlash

O`qituvchi bolajonlarni o`tgan dars vazifani qay darajada o`zlashtirganini bilib olish, yangi darsga poydevor yaratish maqsadida “Aqliy hujum”, “BBB” metodlaridan foylanib o`quvchilar bilimini tekshiradi. O`tgan darsni mustahkamlab, faollarni rag`batlantiradi.

III Yangi mavzu bayoni 109 – mashq. Har bir hayvon nomini unga atab qo’yilgan nom bilan yozing. Ularga so’roq bering

Hayvon nomlarining bosh harf bilan yozilishini tushuntirish. Bolajonlar siz qanda Bolajonlar siz qanda hayvonlar nomlarini bilasiz? Moshvoy, Olapar. yashng, hayvolar nomlari bosh harf bilan yoziladi.

Popuk mushuk, Momiq mushuk, Olapar it, Qoplon it, Boychibor ot, Qashqa sigir, Govmish sigir.

O’ylang! Hayvonlarga qo’yilgan nomlar qanday harfb bilan yoziladi?

IV Yangi mavzuni mustahkamlash 110- mashq. Birinchi ustunga hayvon nomlarini, ikkinchi ustunga ularga atab qo’yilgan nomlarni yozing.

O’quvchilar bilan savol – javob o’tkazish. Javoblarini tinglash o’rtoqlari tomonidan javoblar to’ldiriladi. O’qituvchi o’quvchilar fikrlarini umumlashtirib mustahkamlaydi.

Darsga yakun yasash va baholash.

VI. Uyga vazifa berish. O`tilgan mavzu yuzasidan uyga vazifa beriladi. Uyga vazifani o`qituvchi tushuntirib beradi.

111-mashq. Berilgan so’zlardan bir-biriga mosini tanlab gaplar tuzing va yozing. Gaplarni bosh harf bilan boshlang.

Hayvonlarga qo’yilgan nomlarning tagiga chizing.

Tuzuvchi: ___ _____________

Tekshirdi: ___ ______________

Eslatma ! Ushbu ona tili fanidan tayyorlangan 1-sinf o`quvchilari uchun

4- chorak konspekti 2019-2020 o`quv yiliga mo`ljallangan yangi darslik asosidagi mavzularni o`z ichiga oladi barchasi to`liq va sifatli qilib ishlangan. Ushbu konspektni to`liq hajmda yuklab olish uchun telegram orqali

https://t.me/@ustozlargayordam ga

yoki +998990589789 raqamiga murojaat qiling!

Fayl bahosi:10.000 so`m

Axborot texnologiyalari – Information technology

Axborot texnologiyalari (IT) ning ishlatilishi kompyuterlar saqlash, olish, uzatish va manipulyatsiya qilish ma’lumotlar [1] yoki ma `lumot. IT odatda doirasida ishlatiladi biznes operatsiyalari shaxsiy yoki ko’ngil ochish texnologiyalaridan farqli o’laroq. [2] IT-ning bir qismi deb hisoblanadi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT). An axborot texnologiyalari tizimi (IT tizimi) odatda an axborot tizimi, a aloqa tizimi yoki, aniqroq aytganda, a kompyuter tizimi – barchasini o’z ichiga oladi apparat, dasturiy ta’minot va atrof-muhit uskunalar – cheklangan foydalanuvchilar guruhi tomonidan boshqariladi.

Odamlar beri ma’lumot saqlash, olish, manipulyatsiya va aloqa qilish bilan shug’ullanmoqdalar Shumerlar yilda Mesopotamiya ishlab chiqilgan yozish miloddan avvalgi 3000 yilda, [3] ammo muddat axborot texnologiyalari zamonaviy ma’noda birinchi bo’lib 1958 yilda chop etilgan maqolada paydo bo’ldi Garvard biznes sharhi; mualliflar Garold J. Leavitt va Tomas L. Uisler “yangi texnologiya hali bitta aniq nomga ega emas. Biz uni axborot texnologiyalari (IT) deb ataymiz”, deb izohladilar. Ularning ta’rifi uchta toifadan iborat: qayta ishlash texnikasi, qo’llanilishi statistik va matematik usullar Qaror qabul qilish va kompyuter dasturlari orqali yuqori darajadagi fikrlashni simulyatsiya qilish. [4]

Ushbu atama odatda kompyuterlar va kompyuter tarmoqlari uchun sinonim sifatida ishlatiladi, ammo u boshqa axborot tarqatish texnologiyalarini ham qamrab oladi. televizor va telefonlar. Iqtisodiyotda bir nechta mahsulot yoki xizmatlar axborot texnologiyalari bilan bog’liq, shu jumladan kompyuter texnikasi, dasturiy ta’minot, elektronika, yarim o’tkazgichlar, internet, telekom uskunalari va elektron tijorat. [5] [a]

Amaldagi saqlash va qayta ishlash texnologiyalari asosida IT rivojlanishining to’rtta alohida bosqichlarini ajratish mumkin: mexanikagacha (miloddan avvalgi 3000 – milodiy 1450), mexanik (1450–1840), elektromexanik (1840-1940) va elektron (1940 – hozirgacha). [3] Ushbu maqola so’nggi davrga (elektron) bag’ishlangan.

Mundarija

  • 1 Kompyuter texnologiyalari tarixi
  • 2 Elektron ma’lumotlarni qayta ishlash
    • 2.1 Ma’lumotlarni saqlash
      • 2.1.1 Ma’lumotlar bazalari
      • 3.1 Akademik istiqbol
      • 3.2 Tijorat va ish bilan ta’minlash istiqbollari
      • 3.3 Axloqiy istiqbollar
      • 5.1 Izohlar
      • 5.2 Iqtiboslar
      • 5.3 Bibliografiya

      Kompyuter texnologiyalari tarixi

      Zuse Z3 ekranda nusxa Deutsches muzeyi yilda Myunxen. Zuse Z3 birinchi dasturlashtiriladigan kompyuter.

      Asosiy maqola: Hisoblash texnikasi tarixi

      Qurilmalar ming yillar davomida hisoblashda yordam berish uchun ishlatilgan, ehtimol dastlab a shaklida bo’lgan tay tayoq. [7] The Antikithera mexanizmi, miloddan avvalgi birinchi asrning boshlaridan boshlab, odatda ma’lum bo’lgan eng qadimgi mexanik hisoblanadi analog kompyuter va ma’lum bo’lgan dastlabki mexanizm. [8] Taqqoslanadigan tishli qurilmalar XVI asrga qadar Evropada paydo bo’lmagan va 1645 yilgacha birinchi bo’lgan mexanik kalkulyator to’rtta asosiy arifmetik amallarni bajarishga qodir bo’lgan. [9]

      Elektron kompyuterlar, ikkalasini ham ishlating o’rni yoki vanalar, 1940-yillarning boshlarida paydo bo’la boshladi. The elektromexanik Zuse Z3, 1941 yilda qurib bitkazilgan, dunyodagi birinchi bo’ldi dasturlashtiriladigan kompyuter va zamonaviy standartlarga ko’ra to’liq deb hisoblash mumkin bo’lgan birinchi mashinalardan biri hisoblash mashina. Kolossus, Ikkinchi Jahon urushi paytida shifrini ochish uchun ishlab chiqilgan Nemis xabarlar, birinchi bo’ldi elektron raqamli kompyuter. Garchi shunday bo’lsa ham dasturlashtiriladigan, bu faqat bitta vazifani bajarish uchun mo’ljallangan, umumiy maqsadga muvofiq emas edi. Shuningdek, unga dasturini xotirada saqlash imkoniyati yo’q edi; dasturlash ichki simlarni o’zgartirish uchun vilkalar va kalitlardan foydalangan holda amalga oshirildi. [10] Birinchi taniqli zamonaviy elektron raqamli raqam saqlanadigan dasturli kompyuter edi Manchester bolasi, 1948 yil 21-iyunda birinchi dasturini ishga tushirgan. [11]

      Ning rivojlanishi tranzistorlar 1940-yillarning oxirlarida Qo’ng’iroq laboratoriyalari kompyuterlarning yangi avlodi juda kam quvvat sarfini hisobga olgan holda ishlab chiqilishiga imkon berdi. Savdoga qo’yiladigan birinchi saqlanadigan dasturiy kompyuter, Ferranti Mark I, 4050 klapanni o’z ichiga olgan va 25 kilovatt quvvat sarf qilgan. Taqqoslash uchun, Manchester Universitetida ishlab chiqarilgan va 1953 yil noyabrga qadar ishlaydigan birinchi tranzistorli kompyuter oxirgi versiyasida atigi 150 vatt iste’mol qilgan. [12]

      Keyinchalik bir nechta yutuqlar yarim o’tkazgich texnologiyasiga quyidagilar kiradi integral mikrosxema (IC) tomonidan ixtiro qilingan Jek Kilbi da Texas Instruments va Robert Noys da Fairchild Semiconductor 1959 yilda metall-oksid-yarimo’tkazgichli dala effektli tranzistor (MOSFET) tomonidan ixtiro qilingan Mohamed Atalla va Devon Kanx 1959 yilda Bell Laboratories-da va mikroprotsessor tomonidan ixtiro qilingan Ted Xof, Federiko Faggin, Masatoshi Shima va Stenli Mazor da Intel 1971 yilda. Ushbu muhim ixtirolar rivojlanishiga olib keldi shaxsiy kompyuter (PC) 1970-yillarda va paydo bo’lishi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT). [13]

      Elektron ma’lumotlarni qayta ishlash

      Asosiy maqola: Elektron ma’lumotlarni qayta ishlash

      Ma’lumotlarni saqlash

      Teshikli lentalar ichida ishlatilgan dastlabki kompyuterlar vakili qilmoq ma’lumotlar.

      Asosiy maqola: Ma’lumotlarni saqlash qurilmasi

      Kabi dastlabki elektron kompyuterlar Kolossus ishlatilgan perforator, ma’lumotlar bir qator teshiklar bilan ifodalangan uzun qog’ozli lenta, endi texnologiya eskirgan. [14] Zamonaviy kompyuterlarda ishlatiladigan elektron ma’lumotlarni saqlash, Ikkinchi Jahon Urushidan kelib chiqqan kechikish liniyasi xotirasi tartibsizlikni olib tashlash uchun ishlab chiqilgan radar birinchi amaliy qo’llanilishi simob kechikish chizig’i bo’lgan signallar. [15] Birinchi tasodifiy kirish raqamli saqlash qurilmasi edi Uilyams naychasi, standart asosida katod nurlari trubkasi, [16] ammo unda saqlangan ma’lumotlar va kechikish liniyasi xotirasi o’zgaruvchan edi, chunki ularni doimiy ravishda yangilab turish kerak edi va shu sababli quvvat o’chirilgandan so’ng yo’qoldi. Uchuvchan bo’lmagan kompyuterni saqlashning dastlabki shakli bu edi magnit baraban, 1932 yilda ixtiro qilingan [17] va ishlatilgan Ferranti Mark 1, dunyodagi birinchi umumiy foydalanish uchun mo’ljallangan elektron kompyuter. [18]

      IBM birinchisini taqdim etdi qattiq disk drayveri 1956 yilda, ularning tarkibiy qismi sifatida 305 RAMAC kompyuter tizimi. [19] : 6 Bugungi kunda aksariyat raqamli ma’lumotlar magnitlangan holda qattiq disklarda yoki optik usulda saqlanadi CD-ROMlar. [20] : 4–5 2002 yilgacha aksariyat ma’lumotlar saqlanib kelgan analog qurilmalar, lekin o’sha yili raqamli saqlash hajmi birinchi marta analogdan oshib ketdi. 2007 yilga kelib dunyo bo’ylab saqlangan ma’lumotlarning deyarli 94% raqamli shaklda saqlangan: [21] Qattiq disklarda 52%, optik qurilmalarda 28% va raqamli magnit lentada 11%. Ma’lumotlarga ko’ra, elektron qurilmalarda ma’lumotlarni saqlash bo’yicha dunyo miqyosidagi imkoniyatlar soni 3 tadan kam bo’lgan ekzabayt 1986 yilda 2007 yilda 295 eksabaytgacha, [22] taxminan har 3 yilda ikki baravar ko’payadi. [23]

      Ma’lumotlar bazalari

      Asosiy maqola: Ma’lumotlar bazasi

      Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (DMS) 1960 yilda katta hajmdagi ma’lumotlarni saqlash va olish muammolarini aniq va tezkor hal qilish uchun paydo bo’lgan. Bunday tizimlar erta bo’lgan IBM “s Axborotni boshqarish tizimi (IMS), [24] 50 yildan ko’proq vaqt o’tgach ham keng tarqalgan. [25] IMS ma’lumotlar saqlaydi ierarxik jihatdan, [24] ammo 1970-yillarda Ted Kodd asosida muqobil relyatsion saqlash modelini taklif qildi to’plam nazariyasi va mantiq va jadvallar, qatorlar va ustunlarning tanish tushunchalari. 1981 yilda, birinchi savdo sifatida mavjud relyatsion ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (RDBMS) tomonidan chiqarilgan Oracle. [26]

      Barcha DMSlar tarkibiy qismlardan iborat bo’lib, ular o’zlarining saqlagan ma’lumotlariga bir vaqtning o’zida ko’plab foydalanuvchilar tomonidan uning yaxlitligini saqlagan holda kirish imkoniyatini beradi. [27] Barcha ma’lumotlar bazalari bir nuqtada tez-tez uchraydi, ular tarkibidagi ma’lumotlar tuzilishi aniqlanadi va ma’lumotlardan alohida saqlanadi, ma’lumotlar bazasi sxemasi. [24]

      So’nggi yillarda, kengaytiriladigan belgilash tili (XML) ma’lumotlarni namoyish qilish uchun mashhur formatga aylandi. XML ma’lumotlarini normal holatda saqlash mumkin bo’lsa-da fayl tizimlari, u odatda o’tkaziladi relyatsion ma’lumotlar bazalari ularning “ko’p yillik nazariy va amaliy sa’y-harakatlar bilan tasdiqlangan qat’iy amalga oshirilishidan” foydalanish. [28] Evolyutsiyasi sifatida Standart umumlashtirilgan markalash tili (SGML), XML-ning matnga asoslangan tuzilishi, ham mashinada, ham odam tomonidan tushunarli bo’lishning afzalliklarini taklif etadi. [29]

      Ma’lumotlarni qidirish

      Ma’lumotlar bazasining relyatsion modeli dasturlash tilini mustaqil ravishda joriy qildi Tuzilmaviy so’rovlar tili (SQL), asoslangan munosabat algebra.

      “Ma’lumotlar” va “ma’lumot” atamalari sinonim emas. Saqlangan har qanday narsa ma’lumotlardir, lekin u faqat mazmunli tashkil etilganda va taqdim etilganda ma’lumotga aylanadi. [30] : 1–9 Dunyodagi raqamli ma’lumotlarning aksariyati tuzilmaga ega emas va turli xil fizik formatlarda saqlanadi [31] [b] hatto bitta tashkilot ichida. Ma’lumotlar omborlari 1980-yillarda ushbu xilma-xil do’konlarni birlashtirish uchun ishlab chiqila boshlandi. Ular odatda turli xil manbalardan, shu jumladan Internet kabi tashqi manbalardan olingan ma’lumotlarni osonlashtiradigan tarzda tashkil etilgan ma’lumotlarni o’z ichiga oladi qarorlarni qo’llab-quvvatlash tizimlari (DSS). [32] : 4–6

      Ma’lumot uzatish

      Ma’lumot uzatish uchta jihatga ega: uzatish, ko’paytirish va qabul qilish. [33] Buni keng sifatida tasniflash mumkin eshittirish, unda ma’lumot bir yo’nalishda quyi oqimga uzatiladi yoki telekommunikatsiya, ikki yo’nalishli yuqori va quyi oqim kanallari bilan. [22]

      2000-yillarning boshidan beri XML ma’lumotlar almashinuvi vositasi sifatida tobora ko’proq foydalanilmoqda, [34] ayniqsa, veb-yo’naltirilganlar kabi mashinalarga yo’naltirilgan o’zaro ta’sirlar uchun protokollar kabi SABUN, [29] “dam olish paytida . emas, balki tranzit ma’lumotlarini” tavsiflash. [34]

      Ma’lumotlarni manipulyatsiya qilish

      Xilbert va Lopes texnologik o’zgarishlarning eksponent tezligini aniqlaydilar (bir xil Mur qonuni ): 1986-2007 yillarda har 14 oyda bir kishi boshiga ma’lumotni hisoblash uchun mashinalarning dasturga oid hajmi qariyb ikki baravarga oshdi; xuddi shu yigirma yil ichida dunyodagi umumiy maqsadli kompyuterlarning jon boshiga sig’imi har 18 oyda ikki baravar oshdi; har 34 oyda bir kishi boshiga global telekommunikatsiya quvvati ikki baravar oshdi; dunyoda jon boshiga saqlash hajmi taxminan 40 oyni ikki baravarga oshirish kerak (har 3 yilda); va jon boshiga tarqatiladigan ma’lumotlar har 12,3 yilda ikki baravarga oshdi. [22]

      Dunyo bo’ylab har kuni katta miqdordagi ma’lumotlar saqlanadi, ammo ularni tahlil qilish va samarali taqdim etish imkoni bo’lmasa, ular ma’lumotlar qabrlari deb nomlangan joyda joylashgan: “kamdan-kam hollarda tashrif buyuradigan ma’lumotlar arxivlari”. [35] Ushbu muammoni hal qilish uchun ma’lumotlar qazib olish – “katta hajmdagi ma’lumotlardan qiziqarli naqsh va bilimlarni topish jarayoni” [36] – 1980 yillarning oxirida paydo bo’lgan. [37]

      Perspektivlar

      Akademik istiqbol

      Akademik kontekstda Hisoblash texnikasi assotsiatsiyasi IT-ni “biznes, hukumat, sog’liqni saqlash, maktablar va boshqa turdagi tashkilotlarning kompyuter texnologiyalariga bo’lgan ehtiyojlarini qondirish uchun talabalarni tayyorlaydigan bakalavriat dasturlari . AT mutaxassislari tashkilot uchun mos bo’lgan apparat va dasturiy mahsulotlarni tanlash uchun javobgarlikni o’z zimmalariga oladilar. tashkilot ehtiyojlari va infratuzilmasiga ega bo’lgan mahsulotlar va ushbu dasturlarni tashkilotning kompyuter foydalanuvchilari uchun o’rnatish, sozlash va saqlash. ” [38]

      Tijorat va ish bilan ta’minlash istiqbollari

      Axborot texnologiyalari sohasidagi kompaniyalar ko’pincha “texnologik sektor” yoki “texnologik sanoat” sifatida guruh sifatida muhokama qilinadi. [39] [40] [41]

      Hozirda ko’plab kompaniyalarda o’z bizneslarining kompyuterlari, tarmoqlari va boshqa texnik sohalarini boshqarish uchun AT bo’limlari mavjud.

      Ishbilarmonlik nuqtai nazaridan Amerikaning axborot texnologiyalari assotsiatsiyasi axborot texnologiyalariga “kompyuterga asoslangan axborot tizimlarini o’rganish, loyihalash, ishlab chiqish, qo’llash, joriy etish, qo’llab-quvvatlash yoki boshqarish” deb ta’rif bergan. [42] [ sahifa kerak ] Ushbu sohada ishlaydiganlarning vazifalariga tarmoq ma’muriyati, dasturiy ta’minotni ishlab chiqish va o’rnatish, shuningdek, tashkilotning texnologik hayot tsiklini rejalashtirish va boshqarish kiradi, bu orqali apparat va dasturiy ta’minot ta’minlanadi, yangilanadi va almashtiriladi.

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.